ناصر تقوایی یکی از نامهای بزرگ و تأثیرگذار در تاریخ سینمای ایران است؛ فیلمسازی که با نگاه دقیق، روایت انسانی و خاص خود، در هر اثرش بخشی از فرهنگ و واقعیت جامعه ایرانی را به تصویر کشیده است. او در کنار کارگردانانی چون عباس کیارستمی و داریوش مهرجویی، از چهرههای شاخص موج نوی سینمای ایران بهشمار میرود. فیلم های ناصر تقوایی، از «آرامش در حضور دیگران» تا «ناخدا خورشید»، نه تنها از نظر تکنیکی و هنری درخشاناند، بلکه با پرداخت دقیق شخصیتها و فضاهای بومی، تصویری ماندگار از زیست یک انسان ایرانی ارائه میکنند.
در این مطلب از مجله مستر دیالوگ، نگاهی جامع به لیست بهترین فیلم های ناصر تقوایی خواهیم داشت؛ آثاری که هرکدام با زبان خاص و رویکرد اجتماعی خود، سهمی ارزشمند در شکلگیری هویت سینمای ایران در سالهای قبل و پس از انقلاب داشتهاند. اگر اهل تماشای فیلمهای کلاسیک و قدیمی ایرانی هستید، لیست پیشرو بهترین انتخابها را در اختیار شما قرار میدهد.
بیوگرافی ناصر تقوایی؛ بزرگ مرد موج نوی سینما ایران
- تولد: 22 تیر 1320
- تاریخ درگذشت: ۲۲ مهر ۱۴۰۴ (۸۴ سال)
- متولد: آبادان
- تحصیلات: دبیرستان رازی
- عرصه فعالیت: نویسنده،کارگردان و عکاس
- همسر ناصر تقوایی: ناصر تقوایی و مرضیه وفامهر با یکدیگر ازدواج کردند.
-
فرزند ناصر تقوایی: او یک فرزند پسر به نام علی تقوایی دارد.
ناصر تقوایی، کارگردان، فیلمنامه نویس و مستندساز برجسته ایرانی، در سال ۱۳۲۰ در آبادان به دنیا آمد. او از نخستین فیلم سازانی است که با نگاهی واقع گرایانه و هنرمندانه، تصویری دقیق از فرهنگ و زندگی مردم جنوب ایران ارائه کرد. تحصیلات دانشگاهی او در رشته فلسفه بود؛ با این حال عشق به ادبیات و سینما مسیر زندگیاش را برای همیشه تغییر داد.
تقوایی کار خود را در دهه ۱۳۴۰ با ساخت مستندهای تلویزیونی آغاز کرد و خیلی زود با فیلمهایی چون آرامش در حضور دیگران، صادق کرده و ناخدا خورشید به عنوان یکی از مهمترین چهرههای موج نوی سینمای ایران شناخته شد.
تقوایی در طول فعالیت هنریاش همواره به واقعگرایی اجتماعی، زبان تصویر و وفاداری به جزئیات بومی توجه داشت. آثار او ترکیبی از روایتهای انسانی، طنز تلخ و تحلیل دقیق جامعه ایرانی هستند. گرچه در سالهای اخیر از سینما فاصله گرفته، اما میراث هنریاش همچنان الهامبخش نسلهای تازه فیلمسازان ایران است.
لیست کامل فیلم های ناصر تقوایی
کارنامه سینمایی ناصر تقوایی مجموعهای از آثار کمتعداد اما بسیار اثرگذار است؛ فیلمهایی که هرکدام در زمان خود به شکل متفاوت و تازهای به نقد وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی پرداختهاند. تقوایی در طول فعالیت حرفهایاش، از مستندسازی تا ساخت فیلمهای بلند داستانی، نشان داد که درک عمیقی از جامعه و ادبیات ایرانی دارد. در ادامه، نگاهی دقیق و جامع به فهرست فیلم های ناصر تقوایی خواهیم داشت؛ از نخستین تجربههای سینمایی او گرفته تا شاهکارهایی که نامش را در تاریخ سینمای ایران ماندگار کردند.
فیلم آرامش در حضور دیگران؛ نخستین اثر ناصر تقوایی
- سال ساخت: 1349
- مدت زمان فیلم: 86 دقیقه
- ژانر: درام
- بازیگران: اکبر مشکین، ثریا قاسمی و لیلا بهاران
- امتیاز(IMDB): 6.8 از 10
فیلم آرامش در حضور دیگران نخستین اثر بلند ناصر تقوایی در مقام کارگردان است. این فیلم که آغازگر نگاه اجتماعی و واقعگرای او به جامعه ایران محسوب میشود، فیلمبرداری متفاوتی با سایر فیلمهای همنسل خود دارد. تقوایی این فیلم را با حضور جمعی از چهرههای برجسته ادبیات فارسی همچون منوچهر آتشی و محمدعلی سپانلو ساخت.
این اثر اقتباسی از داستانی به همین نام نوشتهی غلامحسین ساعدی در مجموعه واهمههای بینامونشان است. فیلم در زمان ساختش با مشکلات متعددی روبهرو شد و پس از توقیف اولیه، با چهار سال تأخیر در سال ۱۳۵۲ اکران عمومی شد.
داستان آرامش در حضور دیگران، دربارهی سرهنگ بازنشستهای است که پس از مرگ همسرش با معلمی جوان ازدواج میکند و برای زندگی جدیدی به شهرستان میرود. اما بازگشت به تهران و دیدن زندگی نابسامان دخترانش، او را دچار سرخوردگی و ناامیدی میکند؛ تا جایی که به الکل پناه میبرد و اتفاقاتی تلخ برای خانواده رخ میدهد.
آرامش در حضور دیگران در هنگام اکران خود با استقبال منتقدان روبهرو شد و اگرچه در نهایت نمایش آن بهدلیل اعتراضهایی متوقف شد؛ اما همچنان یکی از آثار شاخص و تأثیرگذار سینمای اجتماعی ایران بهشمار میآید.
فیلم صادق کرده
- سال ساخت: 1351
- مدت زمان فیلم: 110 دقیقه
- ژانر: درام
- بازیگران: سعید راد، عزت الله انتظامی و محمد علی کشاورز
- امتیاز(IMDB): 6.2 از 10
فیلم صادق کرده دومین اثر بلند ناصر تقوایی است که در سال ۱۳۵۱ ساخته شد و بار دیگر نگاه اجتماعی و روان کاوانه این فیلمساز به جامعه ایران را به نمایش گذاشت. تقوایی در این فیلم از فضای روشنفکری و شهری «آرامش در حضور دیگران» فاصله میگیرد و به دل جنوب و جادههای خاکی خوزستان میرود تا داستانی از انتقام، عدالت و تنهایی را روایت کند.
داستان درباره مردی به نام صادق است که همراه همسرش قهوهخانهای در جاده اندیمشک–اهواز اداره میکند. در غیاب او، یکی از رانندگان کامیون به همسرش تجاوز کرده و سپس او را میکشد. صادق که پس از بازگشت با پیکر همسرش روبهرو میشود، خشم و حس انتقام جویی تمام بدن او را فرا میگیرد و قصد دارد تا فرد متجاوز و مجرم را به سزای عمل خود بنشاند. با این حال هیچ دادگاه و قانونی صدای او را نمیشنود و تصمیم میگیرد تا خودش به شکل شخصی از قاتل انتقام بگیرد. او در مسیر خشم و سوگواری برای همسرش، رانندگان کامیون را یکییکی میکشد تا به آرامش دست پیدا کند؛ اما آیا موفق خواهد شد؟ آیا انتقام جویی میتواند حال او را بهتر کند؟ برای پاسخ به این سوالات پیشنهاد میکنیم که به تماشای فیلم صادق کرده بنشینید.
صادق کرده از نظر ساختار و اجرا یکی از آثار برجسته دهه پنجاه بهشمار میآید. تقوایی در این فیلم با بهرهگیری از فلاش بک و فضاسازی بومی، مرز میان خیر و شر را در ذهن تماشاگر به چالش میکشد. این اثر در جشنواره سپاس، جایزه بهترین کارگردانی و نشان برنز هیئت داوران را از آن خود کرد و تا امروز بهعنوان یکی از نمونههای درخشان سینمای واقع گرایانه ایران شناخته میشود.
فیلم نفرین
- سال ساخت: 1352
- مدت زمان فیلم: 100 دقیقه
- ژانر: درام
- بازیگران: جمشید مشایخی، علی دهقان و محمد تقی کهنمویی
- امتیاز(IMDB): 6.6 از 10
پس از دو تجربه موفق و تأثیرگذار در سینمای اجتماعی، ناصر تقوایی با فیلم نفرین مسیر متفاوتی را در سینما پیش گرفت. نفرین روایتی تلخ، پرتنش و عمیق را به تصویر میکشد که هر انسانی را به این فکر وامیدارد که تا چه اندازه در این جهان تنها و گم گشته است. این فیلم، یکی از درخشانترین فیلم های روانشناختی در دهه پنجاه بهشمار میآید.
نفرین، داستان کارگری رنگ زن (با بازی درخشان بهروز وثوقی) را روایت میکند که برای انجام کاری به جزیرهای دورافتاده میرود. در آنجا با اربابی بیمار و الکلی (جمشید مشایخی) و همسرش (فخری خوروش) روبهرو میشود. او زنی تنهاست که اکنون از بار مسئولیتهای زندگی خسته شده است. رابطهای کوتاه اما عمیق میان زن و کارگر شکل میگیرد، و همین رابطه عاطفی، زمینه ساز فاجعهای میشود که زن آرزو میکند ای کاش هرگز با کارگر وارد رابطه نمیشد.
فیلم نفرین از میان فیلم های ناصر تقوایی، حال و هوای متفاوتی دارد. اگرچه این سینمایی به مانند صادق کرده پیرامون مسئلهای زناشویی میچرخد؛ اما نگاهی متفاوت به مسئله ارتباط میان زن و شوهر دارد. نفرین با روایتی آرام و ظریف و با کمک بازیهای بینظیر، جهانی خلق کرده که در آن حسادت و جنون دوست داشتن به هم گره میخورد. در واقع این فیلم پلی میان واقع گرایی اجتماعی آثار پیشین تقوایی و نگاه استعاریتر او در ناخدا خورشید است؛ فیلمی که همچنان یکی از بهترین داستان سراییهای در سینمای ایران به شمار میآید.
سریال دایی جان ناپلئون
- سال ساخت: 1354
- تعداد قسمتها: 16 قسمت
- ژانر: درام
- بازیگران: غلامحسین نقشینه، پرویز فنیزاده، نصرتالله کریمی، پرویز صیاد، سعید کنگرانی، اسماعیل داورفر، پروین ملکوتی، محمدعلی کشاورز، محمدعلی ورشوچی، جهانگیر فروهر، بهمن زرین پور، محمود لطفی، خیرالله تفرشی آزاد، سوسن مقدم، میراحمد ایروانلو، مینو ابریشمی، مهری ودادیان، پروین سلیمانی، مستانه جزایری، زری زندپور، گربل سینک، نورمحمد ذوالفقاری، کارمن زکی، سهیلا ملکی، روحالله مفیدی، اکبر دودکار و نریمان شیری فرد
- امتیاز(IMDB): 8.7 از 10
اگرچه دایی جان ناپلئون تنها سریالی است که مرحوم ناصر تقوایی ساخته است و نباید جایی در لیست فیلمها داشته باشد؛ اما مگر میشود از کارنامه کاری و فیلم های ناصر تقوایی صحبت کنیم اما به مهمترین و جذابترین اثر او یعنی دایی جان ناپلئون اشاره نداشته باشیم؟!
مجموعه تلویزیونی داییجان ناپلئون بر اساس رمانی طنز و انتقادی به نویسندگی ایرج پزشکزاد ساخته شد. این سریال تلاش کرد تا با نگاهی تیزبینانه، ساختار اجتماعی، روابط خانوادگی و ذهنیت اشرافزده طبقه متوسط ایرانی در دهه پنجاه را به چالش بکشد. تقوایی در سریال داییجان ناپلئون با مهارتی مثال نزدنی، فضای رمان را به تصویر کشید و با استفاده از روایتی غنی و کارگردانی دقیق، اثری خلق کرد که در دل خود عناصر واقع گرایانه و طنز را جای داده است.
داستان این سریال درباره خانوادهای پرجمعیت و متظاهر است که در باغی بزرگ زندگی میکنند و درگیر رقابتها، عشقهای پنهان و توهمات سیاسی هستند. در رأس این خانواده، داییجان ناپلئون قرار دارد؛ مردی خود بزرگ بین و خیال پرداز که همه مشکلات را توطئه انگلیسیها میداند!
در کنار فیلمنامه هوشمندانه، بازیهای درخشان غلامحسین نقشینه در نقش داییجان و پرویز فنیزاده در نقش مشقاسم، روح طنز و طعنه را به اوج میرساند. تقوایی در این مجموعه، با نگاهی ظریف و انتقادی، اشرافیت متظاهر و سنتهای پوسیده را به هجو میکشد و در عین حال چهرهای انسانی و صمیمی از روابط ایرانی ارائه میدهد.
فیلم ناخدا خورشید؛ اولین فیلم بعد از انقلاب
- سال ساخت: 1365
- مدت زمان فیلم: 117 دقیقه
- ژانر: درام
- بازیگران: داریوش ارجمند،علی نصیریان و سعید پورصمیمی
- امتیاز(IMDB): 7.4 از 10
فیلم ناخدا خورشید نخستین اثر ناصر تقوایی پس از انقلاب و یکی از درخشانترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران پس از انقلاب است. تقوایی که همواره شیفته ادبیات و روایتهای انسانی بود، در این فیلم نیز همچون آثار پیشینش به سراغ اقتباس از رمانها رفت. او با الهام از رمان معروف داشتن و نداشتن اثر ارنست همینگوی، روایتی بومی و ایرانی از آن خلق کرد؛ داستانی که در جنوب ایران شکل میگیرد و حالوهوایی جنایی و استعارهای دارد.
این فیلم با همکاری گروهی از فیلمسازان جوان اصفهانی به سرپرستی اکبر خامین آغاز شد و در میانه راه، هارون یشایایی برای تکمیل پروژه به عنوان تهیهکننده به آن پیوست. فضای فیلم آمیختهای از رئالیسم و رمانتیسیسم است. از ابتدای فیلم شاهد بندری نیمه ویران با مردمانی تبعیدی و مرموزی هستیم که در کارهای روزمره خود غرق شدهاند. تقوایی با دقتی مثال زدنی و ظرافتی بینظیر توانسته رمان همینگوی را در فضای جنوب ایران به تصویر بکشد.
بازی درخشان داریوش ارجمند در نقش ناخدا خورشید، سعید پورصمیمی در نقش ملول و فیلمبرداری چشم نواز مهرداد فخیمی، از نقاط قوت اصلی این اثر محسوب میشوند. تقوایی در ناخدا خورشید قصد داشته تا به ما نشان دهد که زندگی زیر سایه تبعید و. نداشتن آزادی چه مزهای میتواند داشته باشد. این فیلم نه تنها در جشنوارههای داخلی جوایز متعددی کسب کرد، بلکه بسیاری از مردم ایران، ناصر تقوایی را با نام فیلم ناخدا خورشید به یاد میآورند.
فیلم ای ایران
- سال ساخت: 1368
- مدت زمان فیلم: 110 دقیقه
- ژانر: درام
- بازیگران: ثریا حکمت، اکبر عبدی و حسین سرشار
- امتیاز(IMDB): 6.6 از 10
فیلم ای ایران دومین اثر سینمایی ناصر تقوایی پس از انقلاب است. اثری که با درون مایهای ملی و طنزی گزنده، نگاهی انتقادی به ساختار قدرت، هویت ایرانی و رفتارهای اجتماعی دارد. تقوایی در این فیلم برخلاف آثار پیشینش که لحن جدیتر و تراژیک داشتند، به سراغ طنزی اجتماعی و هوشمندانه میرود و در قالب داستانی ساده، تصویری عمیق از جامعه و مردم ارائه میدهد.
فیلمنامه ای ایران را خود ناصر تقوایی نوشته و کارگردانی کرده است. داستان در شهری کوچک در دوران پس از جنگ جهانی دوم میگذرد، جایی که نظامیان و مردم درگیر روابطی طنزآمیز و پر از کنایهاند. فیلم با بازی درخشان اکبر عبدی و حسین سرشار در نقشهای اصلی، جلوهای از تضاد میان سیاست مداران و مردم عادی را به تصویر میکشد.
فیلمبرداری اثر در فضای زیبای ماسوله انجام شده و موسیقی شنیدنی ناصر چشمآذر بهخوبی حس نوستالژیک و ملی فیلم را تقویت میکند. با وجود کیفیت بالا و نگاه متفاوت این اثر، ای ایران به دلایل مختلف سیاسی از بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر کنار گذاشته شد و تنها در بخش مرور یک سال سینمای ایران به نمایش درآمد.
فیلم کشتی یونانی
- سال ساخت: 1377
- مدت زمان فیلم: 72 دقیقه
- ژانر: درام
- بازیگران: حسین پناهی، عاطفه رضوی، حافظ پاکدل، نوریه ماهیگیران و محمد بابهان
- امتیاز(IMDB): –
فیلم کوتاه کشتی یونانی آخرین اثر ناصر تقوایی در مقام کارگردان است که بهعنوان بخش نخست مجموعهی سینمایی «قصههای کیش» ساخته شد. این فیلم با تمرکز بر جزیره کیش و کشتی یونانیِ افسانهای آن، بار دیگر نگاه شاعرانه و ملی تقوایی را به تصویر میکشد.
«کشتی یونانی» داستان زندگی صیادی به نام شنبه را روایت میکند که در سواحل کیش به همراه همسرش زندگی سادهای دارد. او به همراه دوستش جمعه، کارتنهایی را که از کشتی یونانی در دریا رها شده، جمعآوری میکند تا از آنها دکهای بسازد. همسرش از این رفتار ناراحت است، اما شنبه با باور به اینکه «همهچیز از دریا میآید»، در جستوجوی معنا و امیدی تازه است. در ادامه، جمعه به او یادآور میشود که همسرش بیمار شده و باید برای مراسم آیینی «زار» آماده شود؛ آیینی که در فرهنگ جنوب ایران ریشهای عمیق دارد.
فیلم «کشتی یونانی» در عین سادگی، تصویری عمیق از باورها، زندگی و آیینهای مردم جنوب ارائه میدهد. این اثر در مجموعه قصههای کیش همراه با اپیزودهای «سفارش» (ابوالفضل جلیلی) و «در» (محسن مخملباف) به نمایش درآمد و در جشنوارههای بینالمللی لا روشل (فرانسه، ۱۳۷۸)، کن (۱۹۹۹)، توکیو (۱۳۷۸) و بانکوک (۱۳۷۹) حضور داشت. این اثر سینمایی همچنین در جشنواره کن نامزد دریافت نخل طلایی بهترین فیلم کوتاه شد.
فیلم های ناصر تقوایی در یک نگاه
در جدول زیر اطلاعات فیلم های ناصر تقوایی جمع آوری شده است.
| سال | نام فیلم | فیلمنامه نویس | توضیحات |
|---|---|---|---|
| 1349 | آرامش در حضور دیگران | ناصر تقوایی و غلامحسین ساعدی | برندهٔ شیر نقره ی جشنواره ی ونیز ۱۹۷۲ |
| 1350 | صادق کرده | ناصر تقوایی | برنده جایزه بهترین کارگردانی جشنواره سینمایی سپاس تهران |
| 1352 | نفرین | ناصر تقوایی | |
| 1365 | ناخدا خورشید | ناصر تقوایی | برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد در جشنواره فجر برندهٔ لوح زرین بهترین بازیگر نقش دوم مرد از پنجمین جشنواره فیلم فجر |
| 1368 | ای ایران | ناصر تقوایی | |
| 1377 | قصه های کیش | ناصر تقوایی | حضور در جشنوارههای بینالمللی لا روشل (فرانسه، ۱۳۷۸)، کن (۱۹۹۹)، توکیو (۱۳۷۸) و بانکوک (۱۳۷۹) |
| 1380 | کاغذ بیخط | ناصر تقوایی | جایزه ویژه بهترین فیلم جشن خانه سینما |
جمع بندی
ناصر تقوایی با نگاهی انسانی، شاعرانه و اجتماعی، بخش مهمی از هویت سینمای ایران را شکل داد. از فیلم سینمایی آرامش در حضور دیگران تا ناخدا خورشید، او همواره به دنبال این بوده تا دغدغههای و زیست انسان ایرانی را به تصویر بکشد و تصویری ماندگار از جنوب، طبقه متوسط و روح زمانهاش ارائه دهد. آثار او امروز نیز الهام بخش فیلمسازان جوان و مورد علاقه علاقهمندان سینمای اصیل ایرانی است.
درنهایت خوشحال میشویم تا در بخش نظرات برای ما بنویسید که کدام یک از فیلم های ناصر تقوایی را تماشا کردهاید و به نظر شما بهترین فیلم ناصر تقوایی کدام سینمایی است؟ منتظر نظرات ارزشمند شما مخاطبین سینما هستیم.
در حال ثبت امتیاز، لطفا منتظر بمانید
یادش گرامی باشه
خیلی مردی بود که در حقش اجحاف شد و واقعا این کم لطفی ها باعث شد تا استعداد چنین کارگردانی دیده نشه.
خیلی با فیلم ناخدا خورشید ناصر تقوایی خاطره دارم. با پدر میدیدمش