چرا فیلم های کمدی ایرانی همیشه پرفروش هستند؟

فیلم های کمدی ایرانی فرقی نمی‌کند که در چه سالی و در چه حال و هوایی منتشر شده باشند؛ گویا همیشه پرفروش خواهند شد. اگر نگاهی به وضعیت گیشه سینمای ایران در حداقل یک دهه اخیر بیندازیم متوجه خواهیم شد که ژانر کمدی بیشتر از سایر ژانرها مثل اجتماعی و سیاسی در ایران مخاطبین خودش را دارد. برای این موضوع دلایل مختلفی اعم از وضعیت سلامت روان، فشارهای اقتصادی، الگوهای موفق فروش و… را می‌توان برشمرد. با این حال قصد نداریم تا اینقدر سطحی و کلی به این موضوع نگاهی داشته باشیم.

در ادامه در این بلاگ پست از مجله سینمایی مستر دیالوگ به طور مفصل به این سوال پاسخ خواهیم داد که فیلم های طنز ایرانی چرا تا این اندازه موفق و پرفروش هستند.

موفقیت یک فیلم سینمایی چطور تعریف می‌شود؟

پیش از آن‌که به سراغ دلایل پرفروش بودن و موفقیت فیلم های طنز ایرانی در گیشه برویم، بهتر است به این سوال پاسخ دهیم که اصلا موفقیت یک فیلم سینمایی چگونه تعریف می‌شود؟ چه عواملی در موفقیت یک فیلم نقش ایفا می‌کنند؟ ابتدا به این سوال پاسخ می‌دهیم و سپس به سراغ اصل مطلب می‌رویم.

جوایز و افتخارات هنری

کسب جوایز معتبر سینمایی مانند اسکار، گلدن گلوب یا جشنواره‌هایی نظیر کن، ونیز و حتی جشنواره‌های داخلی مثل جشنواره فیلم فجر نشان‌دهنده موفقیت هنری یک فیلم است. این جوایز به مخاطبین نشان می‌دهد که با فیلمنامه، بازیگری و حتی کارگردانی با کیفیتی روبرو هستند. به همین جهت بسیاری از فیلمبازان پیش از حضور در سینما، به میزان افتخارات یک فیلم توجه ویژه می‌کنند.

حال که صحبت از جشنواره‌های سینمایی شد، بیشتر بخوانید: بهترین فیلم های جشنواره اسکار که قبل از مرگ باید ببینید

تأثیرگذاری فرهنگی و اجتماعی

برخی فیلم‌ها با ایجاد تغییرات فرهنگی یا اجتماعی، تعریف جدیدی از موفقیت ارائه می‌دهند. این فیلم‌ها ممکن است الهام‌بخش جنبش‌های اجتماعی، افزایش آگاهی در مورد مسائل جهانی یا تغییر نگرش عمومی باشند. برای مثال فیلم‌هایی همچون مغزهای کوچک زنگ زده با بازی نوید محمد زاده، به خوبی نشان می‌دهند که دست گذاشتن بر روی برخی از مسائل مهم در جامعه، می‌تواند فروش خوبی را در گیشه به ارمغان بیاورد.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که حتی موفقیت یک فیلم سینمایی در فروش فوق العاده آن نیست، بلکه حتی برخی از آثار با باز تعریف آن چیزی که در جامعه و در میان افراد اتفاق می‌افتد، می‌‌توانند جایی در دل مخاطبین و منتقدین باز کنند.

بازخورد منتقدان و مخاطبان

نظر منتقدان و مخاطبان درباره یک فیلم نقش مهمی در موفقیت آن دارد. امتیازات در وب‌سایت‌هایی مثل IMDb و Rotten Tomatoes و حتی وب سایت‌های سینمایی معروف در کشور می‌تواند نشان‌دهنده میزان رضایت تماشاگران و منقدین دنیای سینما باشد. بخشی از دسته فیلمبازان پیش از حضور در سینما به شکل کامل بررسی می‌کنند که یک فیلم از نظر مخاطبین و منتقدین چه عملکردی کسب کرده تا با آگاهی کمتر در سینما حاضر شوند.

طول عمر و بازپخش

یکی دیگر از معیارهای موفقیت یک فیلم، طول عمر آن است. فیلم‌هایی که پس از سال‌ها همچنان دیده می‌شوند و مخاطبان جدیدی جذب می‌کنند، موفقیت خود را در طول زمان ثابت می‌کنند. بازپخش مداوم در تلویزیون، انتشار نسخه‌های دیجیتال و حضور در لیست‌های بهترین فیلم‌های تاریخ، از نشانه‌های این موفقیت هستند. اگرچه بازپخش فیلم‌های سینمایی یا حضور آن‌ها در خاطره جمعی سبب افزایش فروش بیشتر در گیشه نمی‌شوند با این حال این موضوع بخشی از موفقیت بلند مدت آثار محسوب می‌شود.

کمی بیایید به عقب‌تر برویم. وقتی که صحبت از فیلم طنز ایرانی می‌شود، در کمتر از 10 ثانیه چه فیلم‌هایی به ذهن شما خطور می‌کند؟ بیایید همین الان به این سوال فکر کنید و پاسخ خودتان را در بخش‌ کامنت‌ها برای ما بنویسید. بدون شک وقتی که به چنین چیزی فکر می‌کنید، فیلم های کمدی ایرانی همچون ورود آقایان ممنوع، نهنگ عنبر و… به ذهنتان خطور خواهد کرد. اگر به نقطه مشترک میان این فیلم‌ها نگاهی داشته باشید، متوجه خواهید شد که این آثار نه تنها در طول زمان ماندگار شده‌اند بلکه در زمان خودشان توانسته‌اند تا فروش خوبی را در گیشه کسب کنند.

حال که صحبت از خاطره بازی با آثار ایرانی شد، بیشتر تماشا کنید: بهترین فیلم های سینمایی طنز ایرانی در سال‌های اخیر

محصولات جانبی و فروش کالاهای مرتبط

برخی فیلم‌ها به واسطه محصولات جانبی خود، موفقیت بیشتری کسب می‌کنند. اسباب‌بازی‌ها، بازی‌های ویدئویی، کتاب‌ها و دیگر کالاهای مرتبط می‌توانند درآمدزایی و محبوبیت فیلم را افزایش دهند. این نوع موفقیت خیلی کمتر در سینمای داخل و بیشتر در فیلم های پرفروش هالیوودی دیده می‌شود.

میزان بحث و تعامل در شبکه‌های اجتماعی

اگر به 40 سال پیش بازگردیم، هنگامی که به معیارهای موفقیت یک فیلم سینمایی نگاهی بیندازیم متوجه خواهیم شد که چندان حضور شبکه‌های اجتماعی در این موفقیت نقش نداشته‌اند؛ شاید علت این موضوع آن باشد که اصلا در چنین زمانی شبکه اجتماعی وجود نداشته است! با این حال امروزه با گسترده‌تر شدن حضور مردم در شبکه‌های اجتماعی، تعامل کاربران در چنین فضایی، یک معیار جدید برای اندازه‌گیری موفقیت فیلم‌های سینمایی محسوب می‌شود.

فیلم‌هایی که بحث‌برانگیز هستند و توجه کاربران را جلب می‌کنند، معمولاً موفقیت خود را در ایجاد ارتباط عمیق‌تر با مخاطبان نشان می‌دهند.

موفقیت مالی و فروش گیشه

یکی از واضح‌ترین معیارهای موفقیت یک فیلم که دقیقا در این مطلب قصد داریم درمورد آن صحبت کنیم، میزان فروش در گیشه است. اگر یک فیلم هزینه‌های تولید و تبلیغات خود را جبران کند و به سوددهی برسد، معمولاً موفق محسوب می‌شود. این موفقیت می‌تواند به صورت داخلی یا بین‌المللی اندازه‌گیری شود.

بیشتر بخوانید: 10تا از پرفروش ترین فیلم های ایرانی 1402؛ از فسیل تا کت چرمی

آیا فیلم کمدی ایرانی بد به نظر می‌رسد؟ حل یک سوء تفاهم

برخی از منتقدین و مخاطبین سینمای ایران در نقد فروش فیلم های مبتذل و حتی رده پایین کمدی، باور دارند که چنین ژانری به درد نمی‌خورد! بدون شک چنین باوری و نگاهی به سینما اشتباه است. ژانر کمدی از دیرباز در سینمای جهان محلی برای لذت بردن، وقت گذارندن و حتی مطرح کردن مسائل مهم اجتماعی محسوب می‌شود.

شاید تعجب کنید و بگویید مگر می‌شود یک فیلم کمدی، حرف جدی برای گفتن داشته باشد؟ بله، کافی است تا نگاهی به فیلم های کمدی سیاه بیندازید. در ژانر کمدی سیاه که نمونه‌های آن را در ایران کم نداریم، مسائل و دشواری‌های اجتماعی به زبان طنز بیان می‌شوند. باید توجه کنیم که ما ژانر خوب و بد در سینما نداریم، چیزی که مهم است این است که ما برای انتقال پیام خود به مخاطب، از چه ژانری استفاده کنیم بهتر به نظر می‌رسد.

اگر نگاهی به بهترین فیلم های طنز ایرانی در یک دهه اخیر بیندازیم، متوجه خواهیم شد اتفاقا خلق کمدی که به دور از لودگی یا حتی شوخی‌های بی‌مزه مخاطب را به خنده وادارد کار بسیار سختی به نظر می‌رسد.

چرا فیلم‌های کمدی در ایران خیلی زیاد می‌فروشند؟

حالا که ویژگی‌های یک فیلم سینمایی موفق را برشمردیم و برخی از سوتفاهم‌ها پیرامون ژانر کمدی در ایران را برطرف کردیم، وقت آن رسیده که به این سوال به شکل دقیق‌تری پاسخ دهیم که: دقیقا چرا فیلم های طنز ایرانی اینقدر زیاد در گیشه می‌فروشند؟ اصلا چرا برخی از فیلم های کمدی ایرانی از باقی فیلم‌های کمدی موفق‌تر در گیشه عمل می‌کنند؟

قابل فهم بدون برای تمام اقشار جامعه

یکی از دلایل موفقیت فیلم‌ های کمدی در ایران، قابل فهم بودن آن‌ها برای تمام اقشار جامعه است. این فیلم‌ها معمولاً نیاز به تحلیل‌های پیچیده ندارند و داستان‌های ساده و جذاب آن‌ها برای همه قابل فهم محسوب می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که افراد با سنین مختلف و سطح سوادهای گوناگون بتوانند از تماشای این فیلم‌ها لذت ببرند.

مناسب برای تماشای خانوادگی

فیلم‌ های کمدی ایرانی معمولاً محتوای مناسب‌تری برای تماشای خانوادگی دارند و به همین دلیل بسیاری از خانواده‌ها ترجیح می‌دهند تعطیلات یا اوقات فراغت خود را با تماشای این‌گونه فیلم‌ها سپری کنند. اگر حتی نگاهی به باکس آفیس آمریکا و اروپا بیندازیم متوجه خواهیم شد که این موضوع، دقیقا علتی است که در تحلیل بسیاری از منتقدین از سینما مطرح می‌شود. در واقع اکثر خانواده‌ها پیش از حضور در سینما دنبال فیلمی هستند که برای تمام سنین مناسب باشد و با پیچیدگی خاصی همراه نباشد که مجبور شوند مسائل یا پیچیدگی‌هایی را برای فرزندان خودشان توضیح دهند.

به دنبال آثار خانوادگی هستید؟ بیشتر تماشا کنید: 15تا از بهترین فیلم های خانوادگی ایرانی که ارزش دیدن دارند

تقاضای زیاد در پلتفرم‌های نمایش خانگی

علاوه بر گیشه، فیلم‌های کمدی در پلتفرم‌های نمایش خانگی نیز تقاضای زیادی دارند. خانواده‌ها معمولاً برای تماشای فیلم‌های کمدی در جمع‌های دوستانه و خانوادگی، اشتراک این پلتفرم‌ها را تهیه می‌کنند. این روند به‌طور غیرمستقیم به موفقیت مالی این فیلم‌ها کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: مقایسه فیلیمو و نماوا+ كدام اشتراك را بخرم؟

فرار از استرس و مشکلات روزمره

زندگی روزمره در ایران، به‌ویژه در کلان‌شهرها، با چالش‌های زیادی از جمله مشکلات اقتصادی، ترافیک، آلودگی هوا و فشارهای اجتماعی همراه است. در چنین شرایطی، شاید بسیاری از فیلمبازان و مخاطبین عادی به دنبال خلق لحظاتی برای فرار از چنین آشفته بازاری باشند. به همین جهت می‌توان گفت که فیلم‌های کمدی فرصتی برای فرار از این استرس‌ها فراهم می‌کنند. این فیلم‌ها با ارائه داستان‌هایی شاد و سرگرم‌کننده، به مخاطبان امکان می‌دهند برای مدتی از مشکلات خودشان فاصله بگیرند.

بودجه کم، فروش زیاد

همه ما بدون شک حداقل یکبار این سوال برایمان ایجاد شده است که اصلا چرا فضای سینمای ایران به یک دو قطبی فیلم‌های اجتماعی و کمدی بدل شده است؟ چرا هرگز شاهد فیلم های جنایی یا فیلم های عملی تخیلی مثل سینمای هند و هالیوود نیستیم؟ علت آن را می‌توان در بودجه مالی خلاصه کرد.

اگرچه فیلم‌های ژانر اکشن، علمی تخیلی و جنایی نیازمند تکنولوژی‌هایی برای به اجرا درآوردن سکانس‌های مختلف هستند؛ اما از همه مهم‌تر سازندگان اینگونه فکر می‌کنند که با بودجه بسیار کم می‌توانند یک فیلم کمدی تولید و سود خوبی به جیب بزنند. همین موضوع باعث می‌شود تا کارگردان‌های جوان‌تر یا حتی دیگر سازندگان سینمایی جرات خلق فیلمی در ژانرهایی به غیر از کمدی را به خودشان ندهند.

نیاز به شادی و خنده در فرهنگ ایرانی

خنده و شادی بخش مهمی از فرهنگ ایرانی است. مردم ایران از دیرباز به طنز و شوخی علاقه داشته‌اند و این امر در ادبیات، موسیقی و نمایش‌های سنتی نیز مشهود است. فیلم‌های کمدی به‌عنوان ادامه‌دهنده این سنت، توانسته‌اند جایگاه ویژه‌ای در قلب مخاطبان پیدا کنند.

سیاست‌های فیلمسازی

فیلم های کمدی ایرانی در چندسال اخیر به سمت سخیف شدن و لودگی رفته‌اند. شاید بگویید که شوخی‌های جنسی در تمام سینماهای جهان وجود دارد و مخاطبین از وجود چنین شوخی‌هایی لذت می‌برند؛ اما باید بگوییم که اصلا منظور ما سخیف بودن چنین چیزی نیست! اگر به فیلم های طنز ایرانی که در حداقل یکی دو سال اخیر اکران شده‌اند نگاهی بیندازیم متوجه خواهیم شد که اصلا فیلمنامه و شخصیت پردازی متمرکز و هنری وجود ندارد. همه چیز در فیلم‌های اخیر فدا می‌شوند تا بلکه مخاطب لحظاتی بخندد!

وضع بدتری را نیز در میان تهیه کنندگان شاهد هستیم. برخی خبرهایی می‌رسد که سیاست‌های پشت پرده تهیه کنندگان و دندان تیز کردن برای دست یابی به سودهای کلان باعث شده تا فیلمنامه‌های اجتماعی و جنایی بسیار زیادی به مرحله تولید نرسند.

ستاره‌های محبوب و کمدین‌های شناخته‌شده

حضور بازیگران محبوب و کمدین‌های شناخته‌شده نیز نقش مهمی در موفقیت فیلم‌ های کمدی ایرانی دارد. این بازیگران با استفاده از طنز بداهه، دیالوگ‌های جذاب و نمایش‌های خلاقانه، مخاطبان را به سینماها جذب می‌کنند. برخی از این بازیگران حتی به‌عنوان برند شناخته می‌شوند و حضور آن‌ها در یک فیلم، تضمین‌کننده فروش بالای آن است.

نظر فیلمسازان ایرانی درمورد علت فروش زیاد فیلم های کمدی

تا به اینجا ما تحلیل خودمان را از وضعیت فعلی مطرح کردیم؛ اما فیلمسازان و بزرگان سینمای ایران درمورد فروش زیادی ژانر کمدی در ایران چه می‌گویند؟ در ادامه به بخش‌هایی از مصاحبه این عزیزان اشاره خواهیم کرد.

ابراهیم عامریان تهیه کننده و سرمایه گذار

ابراهیم عامریان که در کارنامه کاری خود،  آثاری، چون “تگزاس ۱ و ۲”، “دینامیت”، “نارگیل” و… را دارد، در ارتباط با فروش زیاد فیلم‌ های کمدی ایرانی عنوان کرد:

اگر بخواهیم دوران سینما را به قبل از کرونا و بعد از کرونا تعریف کنیم این مقایسه امروز بیشتر شده است و در حال حاضر فیلم‌های کمدی بیشتر از فیلم‌های اجتماعی فروش داشته اند و این اختلاف بسیار زیاد است و دلیلش این است که حال مردم خوب نیست و جامعه به صورتی غمگین است و مردم نیاز به این دارند که لحظات شادی را سپری کنند و کمی بخندند که نهایتا به فیلم‌های کمدی می‌رسند.

متاسفانه در سینما‌ها فیلم‌های اجتماعی بیشتر بوده است و خب با شکست مواجه شده و فروش خوبی نداشته اند و فیلم‌های کمدی در کنار آن‌ها فروش خوبی داشته است. قبل از کرونا کمی اختلافش کمتر بود، به طور مثال فیلم “متری شیش و نیم” ۵ میلیارد فروش داشت، اما باز همان زمان هم فیلم کمدی‌ای که روی پرده بود “هزارپا” بود که ۳۸ میلیارد فروش داشت، اما به نسبت اختلافشان تا این حدی که در حال حاضر وجود دارد نبود.

بهمن گودرزی؛ کارگردان سینما

بهمن گودرزی کارگردان مشهور سینمایی در مصاحبه قدیمی خود درمورد فروش زیاد ژانر کمدی در ایران گفت:

این مسئله به چند دلیل بر می‌گردد. در رابطه با بحث ژانر درام که یکی از ژانر‌های مورد علاقه من هست متاسفانه این ژانر زمانی جذاب می‌شود که در یک موقعیت اجتماعی در قصه واقعیت‌ها را بیان کنی، اما وقتی فیلم‌ها دچار ممیزی و یا خود سانسوری شوند یا آن چیزی که مخاطب به طور واقعی که در جامعه آن را می‌بیند از آب در نیاید آن وقت مخاطب از آن استقبال نمی‌کند. مردم همیشه نشان داده اند اگر یک قصه اجتماعی بتواند روایت خوبی داشته باشد و کمتر دچار ممیزی شود حتی بیشتر از فیلم‌های کمدی استقبال کرده اند.

آیت ملک‌نیا، مدیر سالن‌های سینمای موزه

آیت ملک‌نیا مدیر سالن‌های سینمای موزه در خصوص پرفروش بودن فیلم های طنز ایرانی به خبرنگار در مصاحبه‌ای گفت:

من همیشه معتقد هستم که فیلم‌ها منطقه‌ای است و فیلم‌های کمدی همیشه خواهان و همه جا حرفی برای گفتن ندارد و خیلی وقت‌ها فیلم‌های درام حتی بیشتر از کمدی‌ها به فروش رفته اند. درست است که مردم دوست دارند در سالن‌های سینما در جمع خانوادگی به سینما بیایند و بخندند، اما در فیلم‌های درام هم این اتفاق در حال افتادن است و دیگر فروش فقط در فیلم‌های کمدی نیست.

او همچنین در ادامه افزود:

به طور مثال من در خیلی از سالن‌های سینما دیده‌ام که خانواده‌ها برای دیدن فیلم قهرمان آمده اند؛ و قسمت لذت بخشش این است که در هر سطح و سنی هم که باشند می‌نشینند در مورد آن بحث می‌کنند و فیلم را نقد می‌کنند. این قضیه فقط مختص فیلم‌های کمدی نیست، ولی بله، ممکن هم هست که در شهرستان‌ها یا حتی در خود تهران بحث جغرافیایی سالن‌های سینما است. ممکن است استقبال بیشتر شود، ولی در عین حال هم برای فیلم‌های درام هم این استقبال وجود دارد، اما با آمار کمی پایین‌تر.
پرفروش بودن فیلم های کمدی ایرانی خیلی چیز پیچیده‌ای نیست. حتی بعضی از فیلم‌های کمدی هم به آن صورت مخاطب را جلب نمی‌کند با وجود اینکه مردم می‌خندند و در سالن‌های سینما شاد هستند، اما برای آن‌ها رضایت‌بخش نیست.

مهدی نیک آئین؛ مدیر سینما سپیده

مهدی نیک آئین، مدیر سینما سپیده، در خصوص پرفروش بودن آثار کمدی در گیشه سینمای ایران به خبرنگار گفت:

این که فیلمسازان کمدی بهتر می‌سازند را شخصا خیلی قبول ندارم، اما شاید یکی از دلایل آن این باشد که در ایران هیچ ژانری وجود ندارد یعنی یا طنز است یا یک ملودرام اجتماعی که آن هم سبک و سیاقش مشخص است و فیلم‌های اجتماعی عمدتا تقلیدی از چند کارگردان است و سوژه‌ها برای مخاطب قابل پیش بینی است.

او در ادامه مصاحبه افزود:

در دهه‌های گذشته فیلم‌های پرفروش اجتماعی زیادی داشتیم، از متری شیش و نیم، فروشنده و ابد و یک روز و معمولا فیلم‌های آقای فرهادی از چهارشنبه سوری تا قهرمان در سال‌هایی که اکران می‌شده، پرفروش‌ترین فیلم آن سال بوده است، اما به نظر من سوژه یابی در فیلم‌ها نیاز به تغییر و تحول دارد و سینما دیگر محصول متنوعی ندارد و وقتی به عنوان مخاطب نگاه می‌کنیم، طیف خاصی نداریم که بتوانیم مخاطب را جذب کنیم.

مثلا ژانر وحشت یا کودک به معنای حرفه‌ای نداریم که باعث جذب کودکان بشود و بچه‌ها خانواده‌ها را مجبور کنند که برای تماشای فیلم به سینما بروند. فیلم‌های موجود همگی داستان و روایت‌های تکراری دارند که به نظر من مشکل همین است که بیشتر مردم سمت فیلم طنز می‌روند با این عقیده که دو ساعتی را بخندند و خوش باشند.

در نهایت چه نتیجه‌ای می‌گرفت؟

علی رغم آن‌که ما دلایل مختلفی را برای پرفروش بودن فیلم های کمدی ایرانی برشمردیم و به نظر فیلمسازان ایرانی در این رابطه پرداختیم، به نظر می‌رسد که به تحقیقات گسترده‌ای در ارتباط با این موضوع نیاز داریم. نیاز داریم تا طی تحقیقات زمینه‌ای میان فیلمبازان و مخاطبین سینما، به این پرسش پاسخ دهیم که چرا فیلم های کمدی ایرانی تا این اندازه فروش می‌کنند؟ در راستای همین سوال خوشحال می‌شویم تا شما عزیزان نظرات گران بهای خودتان را در بخش کامنت‌ها برای ما بنویسید.