نقد و بررسی فیلم جنگ جهانی سوم؛ جدیدترین ساخته هومن سیدی

عموما در فیلم‌های ایرانی شاهد شخصیت‌های سیاه یا سفید هستیم. شخصیت‌هایی که یا کاملا پلید هستند و یا کاملا قدیس گونه ظاهر می‌شوند. هومن سیدی در اغلب آثار خود چنین کلیشه‌ای را درهم شکسته است و ما در آثار تولیدی او شاهد شخصیت‌هایی خاکستری هستیم که احساسات گوناگونی همچون تنفر و علاقه را نسبت به آن‌ها تجربه می‌کنیم. جدیدترین ساخته هومن سیدی یعنی جنگ جهانی سوم نیز از این قاعده مستثنی نیست. شما در این فیلم شاهد تکامل یک شخصیت از سفیدی و پاکی مطلق به سمت سیاهی و تاریکی هستید. چگونگی تحول این شخصیت می‌تواند بسیار سرگرم کننده و دارای نکات مهم و آموزنده‌ای باشد. در این بلاگ پست از مجله مستر دیالوگ قصد داریم تا به نقد و بررسی فیلم جنگ جهانی سوم بپردازیم. در ادامه همراه ما باشید.

نقد فیلم جنگ جهانی سوم

• کارگردان: هومن سیدی
• بازیگران: مهسا حجازی، محسن تنابنده، نوید نصرتی و…
• سال ساخت: 2022 میلادی
• شرکت تولید کننده: نماوا

فیلم جنگ جهانی سوم، تازه‌ترین و ششمین فیلم بلند هون سیدی محسوب می‌شود. این فیلم پیش‌تر توانست در جشنواره ونیز سال 2022 میلادی خوش بدرخشد و جوایز بخش‌هایی همچون بهترین فیلم و بهترین بازیگر نقش اول مرد را کسب کند. این فیلم سبب شد تا نخستین بار هومن سیدی، کارگردان نام آشنای ایرانی، فراتر از مرزهای ایران دیده شود و توجهات مختلفی را به خود جلب کند.

فیلم جنگ جهانی سوم که با سرمایه گذاری پلتفرم نمایش خانگی نماوا تولید شده بود با پخش غیرقانونی و ناگهانی فیلم پیش از اکران، مقداری ضرر را متحمل شد؛ اما از طرف دیگر این پخش ناگهانی و موفقیت آن در جشنواره ونیز سبب شد تا این اثر زودتر از دیگر آثار سینمایی فارسی زبان میان ایرانیان دیده شود. نکته مهمی که در ارتباط با این فیلم وجود دارد این است که دیگر هومن سیدی به تنهایی وظیفه فیلم نامه نویسی را برعهده ندارد و آرین وزیردفتری و آزاد جعرفیان در کنار او حضور دارند. درواقع نقدی که عموما به آثار گذشته سیدی می‌شود این است که آثار او از حیث فیلمنامه اندکی لنگ می‌زند. بنابراین شما در جنگ جهانی سوم، داستانی با رنگ و لعاب بیشتر و روایتی پیوسته را شاهد خواهید بود و می‌توان گفت که این نقطه ضعف برطرف شده است.

سبک متفاوت جنگ جهانی سوم

همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، سبکی که هومن سیدی در تولید فیلم جنگ جهانی سوم در اختیار گرفته است با سبکی که به طور معمول در عموم فیلم‌های فارسی زبان استفاده می‌شود متفاوت است. مشابه سبک هومن سیدی را در آثاری همچون جوکر 2019 و راننده تاکسی می‌توانیم ببینیم. باید گفت که حال و هوای جنگ جهانی سوم بدون شک برای شما یادآورکننده این فیلم‌های سینمایی خواهد بود.

نقد و برررسی اجزای فیلم

در ابتدا پیش از هرچیزی بهتر است تا نگاهی خلاصه گونه به داستان فیلم داشته باشیم و در ادامه به شکل جزئی به اجزای مختلف فیلم بپردازیم.

خلاصه داستان

داستان جنگ جهانی سوم با رابطه دو شخصیت با نام‌های شکیب و لادن شروع می‌شود. البته این رابطه‌ای است که مخاطب تا 40 دقیقه ابتدایی فیلم، هیچ اطلاعدی درمورد کیفیت آن ندارد. آن چیزی که تا دقایق 40 نظر شما را به خودش جلب می‌کند، سبک زندگی شکیب است. سبک زندگی شکیب، نمایشی عریان از کارگر بودن و سخت کوشی بی‌حدواندازه است. این سخت کوشی تا جایی پیش رفته است که شکیب قصه ما با هیچ چیز و هیچ‌کس رابطه‌ای برقرار نمی‌کند و تنها به اندک گفتمان و دیالوگی با دیگران بسنده می‌کند؛ اما به یکباره زندگی شکیب از روزی که به عنوان جایگزینی برای نقش هیتلر تست می‌دهد، تغییر می‌کند. با ورود شکیب به نقش هیتلر انبوهی از مشکلات در برابر او سبز می‌شوند که از او آدم دیگری می‌سازد.

نقطه منفی داستان

 گاهی آن‌‌چنان داستان در زندگی شکیب غرق می‌شود که ممکن است مخاطب در هنگام تماشا نتواند تا به این اندازه در شخصیتی خیالی عمیق شود و با او همذات پنداری کند و این نکته می‌تواند بسیار زننده باشد. همچنین دوباره از دقایق 40 به بعد به رابطه لادن و شکیب باز می‌گردیم. رابطه‌ای که هنوز چرایی و کیفیت آن برای مخاطب مشخص نیست. مخاطب همچنان نمی‌داند که چرا شکیب به لادن پناه داده است و چرا این دو با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. تنها در بخشی از گفتمان میان آن دو، لادن به شکیب می‌گوید که به عنوان روسپی پیش فردی به نام فرشید کار می‌کرده و اکنون تصمیم به فرار گرفته است. بنابراین باز هم مشخص نیست که آیا صرفا شیکب پناهگاهی امن برای او محسبوب می‌شود یا رابطه میان آن دو به گونه‌ای دیگری شکل گرفته است. به همین دلیل عده‌ای از مخاطبین این رابطه میان شکیب و لادن را ناپخته و زننده می‌دانند؛ اما در نقد جنگ جهانی سوم، نکات مثبتی وجود دارد که در ادامه بیشتر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

نقطه مثبت داستان

هومن سیدی در فیلم جنگ جهانی سوم، بسیار تلاش کرده است تا به شخصیت‌های پایین شهری بهای بیشتری بدهد و مسیر تحول آن‌ها را به مخاطب به شکلی ملموس نشان دهد. همانطور که در ابتدا شرح دادیم، شما در ابتدا با شخصیتی سفید روبرو هستید؛ اما اتفاقاتی که می‌افتد سبب می‌شود تا شخصیت اصلی داستان به نقطه اوج خودش برسد. شکیب که در ابتدای فیلم بسیار درمانده است و غرق در شکست‌های خودش است؛ اما با گذشت زمان و اتفاقاتی که بر سر صحنه فیلم‌برداری می‌افتد همه چیز برایش عوض می‌شود به یکباره از جایگاه مظلوم به ظالم تغییر موضع می‌دهد. تغییر و تحول شکیب در این فیلم درست همان نقطه پررنگی است که هومن سیدی از آن استفاده می‌کند تا توجه مخاطب را به دیالوگ‌ها و قاب فیلم جذب کند.

استفاده هنرمندانه از تعلیق در داستان جنگ جهانی سوم

برخی از منتقدین سینما، استفاده از تعلیق را نقطه عطف فیلم جنگ جهانی سوم می‌دانند. منتقدین در نقد و بررسی فیلم سینمایی جنگ جهانی سوم به این نکته اشاره کرده‌اند که هومن سیدی می‌‌داند در کجا و به چه شکلی از تعلیق استفاده کند. یکی از کاربردهای تکنیک تعلیق در این فیلم، سکانس آتش گرفتن خانه هیتلر است. تعلیق مخاطب با ظاهر شدن دودی از سمت خانه هیتلر شروع می‌شود و به ناگاه به اوج خود می‌رسد و درنهایت با انفجار خانه، مخاطب را در جای خود میخکوب می‌کند. درواقع به کارگیری از چنین تکنیکی و نقاط سوپرایزکننده در فیلم، همگی باعث می‌شوند تا مخاطب از روند تماشای فیلم خسته و دلزده نشود.

هومن سیدی می‌‌داند در کجا و به چه شکلی از تعلیق استفاده کند.

نمایش پرقدرت تضادها

هومن سیدی در سینمای ایران، استاد استفاده از تکنیک پارادوکس در به نمایش گذاشتن مفاهیم مختلف است. در این فیلم در ابتدا مخاطب شخصیتی را مشاهده می‌کند که در درماندگی مطلق غرق شده است و حقارت و شکست تمام زندگی او را فرا گرفته است. شکیب که پس از کشته شدن خانواده‌اش در زلزله و فرار از آن منطقه به تنهایی محکوم شده است؛ اکنون در انزوایی خالص فرو رفته است.

در نقطه دیگری از داستان شاهد حضور نمادی از قدرت و بزرگی در فیلم هستیم. درواقع شخصیت هیتلر که شکیب به جای آن ایفای نقش می‌کند نشانی از چگونگی تحول شخصیت شکیب است. آن چنان این شخصیت و منش او بر روی شکیب اثر می‌گذارد، که گویی صلیب شکسته نازی‌ها او را طلسم کرده است! شخصیت شکیب که پیش‌تر ضعیف و درونش پر از عقده‌های مختلف بوده است، اکنون به راحتی هرچه تمام‌تر از نقش جنایت‌کاری که بازی می‌کند تاثیر می‌گیرد و خودش در پایان به جنایت‌کارو ظالم تبدیل می‌شود. بنابراین در نقد جنگ جهانی سوم باید گفت که نقطه عطف این فیلمنامه به نمایش کشیدن این تضاد و نحوه تحول شخصیت شکیب است.

درواقع شخصیت هیتلر که شکیب به جای آن ایفای نقش می‌کند نشانی از چگونگی تحول شخصیت شکیب است. آن چنان این شخصیت و منش او بر روی شکیب اثر می‌گذارد، که گویی صلیب شکسته نازی‌ها او را طلسم کرده است!

هنرمندی محسن تنابنده

اگر نکته مثبت دیگری را بخواهیم برای این فیلم ذکر کنیم، بازی فوق العاده محسن تنابنده در نقش شکیب است. بازی که منجر شد تا جایزه‌ای را از جشنواره ونیز دریافت کند. محسن تنابنده به زیبایی هرچه تمام‌تر با نحوه راه رفتن و اکت چهره خود، نمایی از یک شخصیت شکست خورده و ضعیف را به تصویر می‌کشد؛ اما تنابنده با به تن کردن لباس و گریم هیتلر، ناگهان خودش را در قامت شخصی ظالم می‌یابد که اکنون می‌تواند انتقام خود را از افراد زورگو و قلدر بگیرد.

اگر به هنرنمایی محسن تنابنده علاقمند هستید، از این بازیگر ایرانی بیشتر تماشا کنید: معرفی و نقد فیلم روزی روزگاری آبادان؛ روایتی ضد جنگ

جمع بندی

ممکن است دو دل باشید که آیا تماشای فیلم جنگ جهانی سوم ارزشش را دارد؟ باید در جمع بندی نقد فیلم جنگ جهانی سوم گفت که، علی رغم کاستی‌ها و ضعف‌هایی که وجود دارد، این فیلم به زیبایی هرچه تمام‌تر با بهره گیری از سکانس‌های تعلیق، داستان سرایی دلچسب و… می‌تواند شما را سرگرم و به فکر فرو ببرد. در طول این فیلم آن چنان تحت تاثیر قرار خواهید گرفت که بدون شک دائم میان احساسات مختلفی همچون ترحم، تنفر، خشم، عشق و… جابجا خواهید شد. پیشنهاد می‌کنیم که این اثر خوش ساخت ایرانی را در لیست تماشای خود قرار دهید. همچنین اگر این فیلم را تماشا کرده‌اید، خوشحال می‌شویم تا نظرو نقد خود را برای ما در مجله مستر دیالوگ به اشتراک بگذارید.