معرفی و نقد فیلم روزی روزگاری آبادان؛ روایتی ضد جنگ

فیلم روزی روزگاری آبادان یکی از فیلم‌های اکران شده در سال 1403 است که توانست توجه مخاطبان سینمایی را به خود جلب کند. در ادامه مقاله پیش رو با معرفی و نقد این فیلم همراه شما هستیم.

جنگ طلبی و به دنبال جنگ بودن چه بلایی بر سر ما می‌آورد؟ این شاید سوالی باشد که هر یک از ما با هر جایگاه اجتماعی که داریم، حداقل یکبار به آن فکر کرده‌ایم. اگر حتی به این موضوع فکر هم نکرده باشیم، با نگاهی به تاریخ کشورمان، متوجه اهمیت تاثیر جنگ بر زندگی مردم عادی شده‌ایم. در ارتباط با همین موضوع آقای حمیدرضا آذرنگ به عنوان نخستین تجربه کارگردانی خود به سراغ درد و رنج انسانی برخاسته از جنگ طلبی رفته است. روایت‌ها و نکاتی که در فیلم روزی روزگاری آبادان وجود دارد باعث می‌شود تا او را به یکی از عمیق‌ ترین فیلم‌های چند دهه اخیر سینمای ایران بدل کند. در ادامه با نقد و بررسی دقیق فیلم روزی روزگاری آبادان همراه مجله مستر دیالوگ باشید.

معرفی فیلم روزی روزگاری آبادان

• نخستین اکران: 1390
• اکران سراسری: 10 مرداد 1403
• نویسنده و کارگردان: حمیدرضا آذرنگ
• بازیگران:  فاطمه معتمد‌آریا، محسن تنابنده، الهام شفیعی، هیراد آذرنگ، سهیل جمالی و امیرحسین ابراهیمی
• تهیه‌کنندگان‌: عبدالله اسکندری و علی اوجی
• مدیر فیلمبرداری: مسعود سلامی
• طراح صحنه و لباس: سهیل دانش اشراقی‌
• تدوین: سپیده عبدالوهاب
• موسیقی: حسام ناصری
• ژانر: درام، ملودرام، جنگی و فانتزی
• مدت زمان فیلم: 90 دقیقه

فیلم روزی روزگاری آبادان به کارگردانی و نویسندگی حمیدرضا آذرنگ، تهییه‌کنندگی عبدالله اسکندری و علی اوجی در سال 1399 ساخته شد. این اثر در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر شرکت کرد و توانست نامزد 7 عنوان از جوایز آن شود. اکثر دوستداران دنیای سینما وقتی که نخستین بار عنوان جدیدترین ساخته حمیدرضا آهنگ به گوششان رسید تصور کردند که با روایتی از شهر آبادان روبرو هستند. مخاطب از ابتدای فیلم هر لحظه انتظار تماشای پلان‌هایی از شهر آبادان را می‌کشد؛ اما حمیدرضا آهنگ موضوع مهم‌ترین برای پرداختن دارد. او تصمیم می‌گیرد تا زندگی فلاکت زده و دشوار یک خانواده آبادانی را در خلال جنگ تحمیلی روایت کند. داستانی که با فراز و نشیب‌ها و تراژدی دردناک و آشنایی برای هر یک از ما ایرانیان همراه است.

در ادامه مقاله پیش رو از مجله سینمایی مستر دیالوگ با معرفی فیلم سینمایی روزی روزگاری آبادان و ارائه جزئیات دقیق‌تر همراه شما هستیم.

ژانر فیلم روزی روزگاری آبادان

ژانر فیلم سینمایی روزی روزگاری آبادان درام، ملودرام، جنگی و فانتزی است. بنابراین اگر به فضای فیلم‌های جنگی ایران و عراق و به طور کلی ژانر فیلم های جنگی علاقمند هستید، این اثر مناسب شماست.

تاریخ اکران فیلم روزی روزگاری آبادان

این فیلم نخستین بار در سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و سپس در تاریخ 10 مرداد 1403 به اکران عمومی رسید. مدت زمان این اثر 90 دقیقه است.

خلاصه داستان فیلم روزی روزگاری آبادان

خلاصه فیلم سینمایی روزی روزگاری آبادان درباره خانواده مردی به نام مصیب است. مصیب اعتیاد دارد و بسیار بدخلق است. او نه تنها رابطه سردی با همسرش، خیری، دارد، بلکه نمی‌تواند فرزندانش که با او یک شکاف نسلی دارند را درک کند. جریان در نزدیکی سال نو اتفاق می‌افتد و خیری نیز قصد دارد بعد از عید خانه را ترک کند. داستان از آنجا شروع می‌شود که یک موشک آمریکایی که قصد دارد به عراق حمله کند، این موشک با خطایی چند اینچی درست در سقف خانه مصیب فرود می‌آید. در چنین شرایط عجیبی درهای خانه قفل می‌شوند و موشک نیز به سخن می‌آید تا راه نجات خانواده مصیب را به آنها بگوید.

فضای فیلم روزی روزگاری آبادان برای مردم آبادان و شاید بهتر بتوان گفت همه افراد از سراسر ایران فضایی آشنا به نظر می‌رسد. درواقع انگار با تماشای فیلم روزی روزگاری آبادان در حال سفر کردن به چند دهه گذشته و در زمان جنگ ایران و عراق هستید. حمیدرضا آهنگ خیلی راحت می‌توانست این کار را با اقتباسی از فیلم های جنگ ایران و عراق انجام دهد؛ اما او تصمیم می‌گیرد تا با اضافه کردن تعدادی از المان‌های تخیلی و خارج از واقعیت امروزی، تاثیر جنگ طلبی و سیاست‌های جنگی را بر زندگی مردم عادی به تصویر بکشد.

حال آیا واقعا عوامل تولید کننده در انجام چنین کاری موفق بوده‌اند؟ این سوالی است که تنها پس از تماشای این اثر سینمایی می‌توان به آن پاسخ داد.

عوامل فیلم روزی روزگاری آبادان

این فیلم به کارگردانی و نویسندگی حمیدرضا آذرنگ ساخته شده و تهیه‌کنندگان آن عبدالله اسکندری و علی اوجی هستند. عبدالله اسکندری که بیشتر به‌عنوان چهره‌پرداز شناخته می‌شود و بسیاری از دوستداران دنیای سینمای ایران او را به عنوان گریمور افسانه‌ای با گریم بیش از 200 اثر فیلم و سریال می‌شناسند. عبدالله اسکندری پیش از این نیز تهیه‌کنندگی فیلم «خوب، بد، جلف» به کارگردانی پیمان قاسم‌خانی را بر عهده داشت.

علی اوجی، با شرکت «اوجی فیلم»، علاوه بر این پروژه، در تهیه‌کنندگی فیلم‌هایی مانند «ساعت 6 صبح» به کارگردانی مهران مدیری و «خائن‌کشی» به کارگردانی مسعود کیمیایی نیز فعالیت داشته است. در این فیلم، محسن تنابنده در نقش مصیب، فاطمه معتمدآریا در نقش خیری، الهام شفیعی در نقش سهیله و هیراد آذرنگ در نقش پسر ارشد این خانواده به ایفای نقش پرداخته‌اند. در ادامه به شکل دقیق‌تری به معرفی بازیگران فیلم روزی روزگاری آبادان خواهیم پرداخت.

حمیدرضا آذرنگ؛ نخستین کارگردانی سینمایی

حمیدرضا آذرنگ بازیگر، نویسنده و کارگردان اهل ایران در سال 1351 به دنیا آمد. او نخستن بار در سال 1378 با فیلم گمشده جلوی دوربین رفت و سال‌ها در تئاتر فعالیت می‌کرد. این بازیگر با فیلم یلدا اثر داوود میرباقری شناخته شد و فیلم سینمایی روزی روزگاری آبادان اولین تجربه او به عنوان کارگردان یک فیلم سینمایی است. آقای آذرنگ به واسطه این اثر توانست نامزدی سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه اقتباسی و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از جشنواره فیلم فجر دریافت کند.

هنگامی که خبر ساخت فیلم جدیدی توسط حمیدرضا آذرنگ به گوش اهالی سینما و منتقدین سینمای ایران رسید، بسیاری انتظار حضور او را در جشنواره سینمایی فجر می‌کشیدند. حمیدرضا آذرنگ از دیرباز در نزد اهالی سینما به علت هوش و هنرش در عرصه تئاتر و هنرهای نمایشی شناخته می‌شود. به همین جهت از او به عنوان نخستین کارگردانی‌اش در دنیای سینمای ایران، انتظارات زیادی می‌رفت.

از سینمای ایران بیشتر تماشا کنید: معرفی سریال قطب شمال؛ جدیدترین سریال ایرانی 1403

چرا حمیدرضا آذرنگ پیش از این به سراغ کارگردانی سینمایی نرفته بود؟

با وجود تجربه‌های ارزشمند و جدی در عرصه تئاتر، سینما، تلویزیون و حتی شبکه نمایش خانگی، حمیدرضا آذرنگ تا پیش از این قدم به دنیای کارگردانی سینما نگذاشته بود. دلایل متعددی وجود دارد که یک بازیگر، نویسنده یا کارگردان تئاتر در داخل ایران وارد عرصه کارگردانی در سینما نشود؛ اما به نظر می‌رسد آذرنگ در انتظار فرصتی مناسب بوده است. سرانجام به نظر می‌رسد که به تازگی این فرصت برای او فراهم شده است تا با بهره گیری از یکسری المان‌های چشم نواز، عصری ایده آل و ماندگار از سینمای جنگ را خلق کند.

ایده اصلی فیلم روزی روزگاری آبادان از کجا می‌آید؟

حمیدرضا آذرنگ ایده اصلی فیلم روزی روزگاری آبادان را سال‌ها قبل مطرح کرده بود. در سال ۱۳۸۴، او نمایش “روزی روزگاری آبادان” را در تالار قشقایی مجموعه تئاتر شهر با نویسندگی و کارگردانی خودش به صحنه برد. این نمایش، که یکی از ایده‌های خلاقانه آذرنگ به شمار می‌آید، منبع الهام فیلم‌نامه روزی روزگاری آبادان بوده و به نظر می‌رسد ریشه در خاطرات کودکی و نوجوانی او داشته باشد.

با اینکه آذرنگ در گلپایگان به دنیا آمده، اما دوران کودکی و نوجوانی‌اش را در اندیمشک سپری کرده و بارها اذعان کرده که جنوب کشور نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت او داشته است. شاید به همین جهت او تصمیم گرفته تا بار دیگر به اثرات جنگ طلبی و رابطه آن با رفاه و سلامت روان مردم عادی بپردازد. به نظر می‌رسد او در راستای چنین هدفی، به شکل موفقی گام برداشته است.

نگاهی به بازیگران فیلم روزی روزگاری آبادان

در این بخش درباره هنرپیشگان فیلم صحبت می‌کنیم‌‌. به جز دو بازیگر اصلی فیلم، بازیگران دیگر جز هنرپیشگان معروف نیستند و شهرت چندانی ندارند‌.

محسن تنابنده در نقش مصیب

محسن تنابنده بازیگر، نویسنده و کارگردان اهل کشور ایران متولد 26 فروردین سال 1354 است. او در رشته بازیگری فارغ‌التحصیل شد و از سال 1374 پا به عرصه تئاتر نهاد‌. آقای تنابنده در سال 1382 با فیلم دانه‌های ریز برف وارد سینما شد و در سال 1386 برای فیلم استشهادی برای خدا صاحب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد. در سال 1388 این هنرپیشه باری دیگر برای فیلم‌های سنگ اول و هفت دقیقه تا پائیز سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد دریافت کرد. محسن تنابنده همچنین سابقه نویسندگی نیز دارد و فیلمنامه آثاری همچون سریال پیامک از دیار باقی را نوشته است. در سال 1395 این بازیگر برای فیلم فراری باری دیگر سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را برنده شد.

عمده شهرت آقای تنابنده به دلیل حضور و بازیگردانی سری تلویزیونی پایتخت و نقش نقی معمولی است. این بازیگر همچنین در سال 1401 برای فیلم جنگ جهانی سوم برنده جایزه بهترین بازیگر مرد بخش افق‌های جشنوارهٔ فیلم ونیز شد.

به هنرنمایی محسن تنابنده علاقه دارید؟ از جدیدترین آثار این بازیگر مشهور ایرانی بیشتر تماشا کنید: نقد و بررسی فیلم جنگ جهانی سوم؛ جدیدترین ساخته هومن سیدی

فاطمه معتمد آریا در نقش خیری

فاطمه معتمدآریا بازیگر اهل ایران متولد 7 آبان 1340 است. او بازیگری را از پیش از انقلاب با تئاتر شروع کرد تا اینکه در نمایش‌های مدرسه موش‌ها و خونه مادربزرگه حضور پیدا کرد. خانم معتمدآریا با فیلم جدال وارد سینما شد. سپس توانست برای فیلم‌های برهوت، مسافران، یکبار برای همیشه و همسر برنده سیمرغ بلورین جشنواره فجر شود. فاطمه معتمدآریا در واقع رکورددار زنان برای داشتن سیمرغ بلورین است. فیلم‌های ریحانه، روسری‌ آبی، بانوی اردیبهشت، گیلانه و قصه‌ها از آثار دیگر این بازیگر هستند که مورد توجه قرار گرفتند. به علاوه این بازیگر چندین همکاری همچون کلاه قرمزی و پسرخانه، کلاه قرمزی و پسرخانه و زیر درخت هلو نیز با ایرج طهماسب داشت که توانست توجه‌ها را به او جلب کنند‌.

الهام شفیعی در نقش سهیله

الهام شفیعی هنرپیشه جوان ایران اهل ایران در دهه 80 به دنیا آمد. او مدتی در تئاتر فعالیت داشت تا اینکه در سال 1399 برای نقش سهیله فیلم روزی روزگاری آبادان انتخاب شد. او سپس با سریال در انتهای شب و نقش مینا به شهرت خوبی رسید و از بازیگران آینده‌دار اهل ایران است.

سایر هنرپیشه های روزی روزگاری آبادان عبارتند از:

• هیراد آذرنگ
• سهیل جمالی
• امیرحسین ابراهیمی

نقد فیلم روزی روزگاری آبادان

فیلم روزی روزگاری آبادان در واقع دو بخش دارد. بخش اول آن به اتفاقات پیش از حادثه برمی‌گردد و بخش دوم آن وقایع پس از حادثه را بیان می‌کند. تا قبل از حادثه فیلم یک درام اجتماعی بود که مسائلی همچون اعتیاد، بی‌علاقگی و سردی زوجین و اختلاف والدین با فرزندان جوان را به مخاطب نشان می‌داد و نقد و نکوهش می‌کرد. پس از اتفاق اما فیلم حالتی فانتزی به خود می‌گیرد که پیامی ضدجنگ دارد. در واقع تنوع ژانری روزی روزگاری آبادان زیاد است که ممکن است مخاطب را کمی گیج کند. در حقیقت این اتفاق هم یک پوئن مثبت و هم یک امتیاز منفی محسوب می‌شود.

در فیلم روزی روزگاری آبادان نیز رگه‌هایی از طنز و کمدی را می‌توان شاهد بود. جایی که دختر خانواده متوجه می‌شود که موشک فرود آمده در خانه آن‌ها قدرت تکلم به زبان انگلیسی دارد، تصمیم خود را می‌گیرد تا با انگلیسی دست و پا شکسته‌ای که آموزش دیده است با موشک صحبت کند. صحبت کردن با موشک به زبان انگلیسی، لحظات طنزی را خلق می‌کند. اگرچه روزی روزگاری آبادان یک فیلم سینمایی طنز ایرانی محسوب نمی‌شود؛ اما از حیث تنوع ژانری و شاید بتوان گفت به کار گرفتن ژانر کمدی سیاه در برخی از سکانس‌ها بسیار جالب و سرگرم کننده به نظر می‌رسد.

طراحی صحنه چشم نواز

طراحی صحنه این فیلم چشم‌ نواز به نظر می‌رسد و شاید جالب باشد بدانید که سهیل اشراقی برای آن توانست سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه را از سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر کسب کند. البته می‌توان به کم کاری عوامل برای به تصویر کشیدن فضای آبادان جز چند آیتم اندک نیز اشاره کرد. روزی روزگاری آبادان همچنین توانست نامزد بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش مکمل زن، بهترین فیلمنامه اقتباسی، بهترین فیلم‌برداری، بهترین صداگذار و بهترین کارگردان اول نیز شود. نمرات فیلم روزی روزگاری آبادان نیز بسیار خوب است و تماشاگران آن را پسندیده‌اند. به طور کلی باید بگوییم این اثر کاملا سرگرم کننده و دیدنی است.

روایت ویژگی‌ها و خصلت‌های انسانی

در باب نقد فیلم روزی روزگاری آبادان باید گفت که این اثر سینمایی در دوره‌ای روایت می‌شود که موشک‌ها پی‌درپی به اهداف اشتباهی برخورد می‌کنند. آذرنگ در این اثر با روایت مستقل خود، شجاعت انسان‌دوستی و مخالفت با جنگ را به شکلی تاثیرگذار بیان می‌کند. این فیلم ارزشمند، هرچند به نظر می‌رسد کمی عجله در رساندن داستان به پایان داشته باشد، با داستانی غم‌انگیز و پر از احساسات عمیق، تماشاگر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تلاش فیلم برای پنهان‌کردن ناراحتی از طریق دیالوگ‌های طنزآمیز، در نهایت نمی‌تواند از سنگینی تراژدی آن بکاهد و مانند خنجری بر قلب بیننده فرود می‌آید.

اگر دوست دارید تا به تماشای طنز در لابه‌لای رنج‌ها بنشینید، پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به بلاگ پست  15تا از بهترین فیلم های کمدی سیاه؛ به دردها آهسته بخندید در مجله سینمایی مستر دیالوگ بیندازید.

سخن نهایی

روزی روزگاری در آبادان در میان فیلم های جنگی ایرانی، اثری منحصربه‌فرد به نظر می‌رسد. حمیدرضا آذرنگ با همراهی عوامل و بازیگران حرفه‌ای نشان داده است که می‌توان از روزهای تلخ جنگ درس عبرت بگیریم و اثری تراژدیک و درام خلق کنیم که نظر مخاطبین جدید سینمای ایران را به خود جلب کند. شاید چیزی که در فیلم روزی روزگاری آبادان جالب و متفاوت به نظر می‌رسد، این است که حمیدرضا آذرنگ تلاش نمی‌کند تا به شکل واضح و مستقیم مخاطب خود را نصیحت کند یا شخصیت‌هایی را قرار دهد تا به نسل جوان امروزی درمورد پیامدهای جنگ هشدار دهد؛ بلکه آذرنگ با همراهی جمعی از بهترین بازیگران، آثار کثیف جنگ و تاثیر آن بر زندگی روزمره مردم را با زبان و حال و هوایی جدید به تصویر می‌کشد.

در این بلاگ پست از مجله مستر دیالوگ تلاش کردیم تا به معرفی و نقد فیلم روزی روزگاری آبادان بپردازیم. امیدواریم که این اطلاعات برای شما مفید بوده باشد. درنهایت خوشحال می‌شویم که اگر این فیلم را تماشا کرده‌اید، در بخش نظرات، دیدگاه خود را درمورد این فیلم برای ما بنویسید. به نظر شما نقطه قوت و مثبت این فیلم چیست؟ آیا حمیدرضا آذرنگ در خلق اثری ضد جنگ موفق عمل کرده است؟