تفاوت سکانس و پلان چیست؟

سکانس و پلان از جمله مفاهیم پایه‌ای در سینما هستند که برای تحلیل و بررسی فیلم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. شاید شما به مانند بسیاری از افراد هنگامی که صحبت از سکانس، پلان و صحنه در سینما می‌شود، دقیقا متوجه نشوید که این اصطلاحات چه فرقی با یکدیگر دارند. باید گفت که کاملا حق دارید که اطلاعاتی دقیق درمورد این اصطلاحات نداشته باشید. اما پس از خواندن این بلاگ پست، به طور دقیق قادر خواهید بود تا آگاهی کاملی از تفاوت‌های سکانس و پلان کسب کنید. در ادامه با مجله مستر دیالوگ همراه باشید تا نگاهی دقیق به این مفاهیم سینما بیاندازیم.

منظور از پلان چیست؟

پلان که نام دیگر آن نما یا شات است، کوچک‌ترین جزو فیلم نامیده می‌شود. در واقع از زمانی که دکمه شروع فیلمبرداری را می‌زنید تا زمانی که فیلم پایان می‌یابد را شات یا پلان می‌گویند.

ریشه شناسی شات یا پلان

شاید جالب باشد بدانید که واژه شات به روزهای ابتدایی سینما برمی‌گردد. زمانی‌که تولید فیلم‌ها با کمک دوربین‌های دستی صورت می‌گرفت. این دوربین‌های قدیمی، ظاهری شبیه مسلسل‌های دستی داشتند و به همین جهت فیلمبرداران از واژه شوتینگ(به معنای شلیک) الهام گرفتند. آن‌ها هر نما را که فیلم می‌گرفتند یک شات می‌نامیدند!

انواع پلان در سینما

پیش از آن‌که تفاوت سکانس و پلان را بدانید، بهتر است تا با انواع پلان در سینما آشنا شوید.

به طور کلی نما یا پلان را می‌تواند به دو دسته کلی بدون سوژه و با سوژه تقسیم کرد. منظور از بدون سوژه، نماهای باز از شهر و طبیعت و منظور از با سوژه، نماهای مرتبط با شخصیت است. در ادامه نگاهی به انواع نماها خواهیم داشت.

پلان مادر

پلان مادر در میان عموم، به عنوان صحنه یا تصویر از دور معروف است. برای پلان مادر می‌توانیم مواردی همچون فضای یک اتاق، دورنمای یک برج یا ساختمان و… را مثال بزنیم.

پلان مدیوم یا نمای میانه

گاهی کارگردان و فیلمبردار تلاش می‌کنند تا اشیا و صحنه را با کرکتر قصه در کنار هم نشان دهند. در واقع در چنین پلان‌هایی، فرد فرصت خواهد کرد تا با کرکتر در یک فضای یا صحنه به خصوصی آشنا شود. معمولا اینگونه پلان‌ها، انسان را از کمر به بالا نشان می‌دهد. همچنین شخصیت اصلی در چنین صحنه‌هایی می‌تواند حرکات جزئی را انجام دهد و بسته به این حرکات، پلان در ادامه می‌‌تواند بسته و بسته‌تر شود.

آمریکن شات

به پلانی که از زانو به بالای انسان گرفته می‌شود، آمریکن شات می‌گویند. معمولا این‌گونه شات‌ها یا پلان‌ها در سینمای وسترن آمریکا دیده می‌شود. در واقع هدف این پلان آن است که رفته رفته، تاثیر شخصیت در صحنه محو شود و تمرکز چشمان مخاطب بر روی صحنه و فضای اطراف کرکتر بیشتر شود. برای فهم بهتر این مدل از پلان، سکانس‌های دوئل دو تیرانداز در فیلم‌های وسترن را به یاد بیاورید.

پلان خاص

هنگامی‌که از بخش به خصوصی از یک محیط مانند در ورودی اتاق یا جلوی یک منزل، فیلمبرداری صورت می‌گیرد، می‌گوییم که یک پلان خاص در حال تهیه است. در واقع نقش پلان‌های خاص برای تاکید هرچه بیشتر بر یک موضوع می‌باشد.

پلان کلوزآپ

نمایی که از زیر چانه تا بالا سر انسان تهیه می‌شود را پلان کلوزآپ می‌گویند. این‌گونه نماها عموما زمانی استفاده می‌شود که کارگردان قصد دارد تا با نشان دادن حالات چهره و عاطفی کرکتر، تاثیر بیشتری بر مخاطب بگذارد. از طرف دیگر هنگامی‌که کرکتر داستان مشغول صحبت درمورد موضوعی مهم است، فیلمبردار پلان کلوزآپ تهیه می‌کند تا اهمیت صحبت‌ها در برابر چشمان مخاطب بیشتر و بیشتر شود.

لانگ شات

نمای دور، یک نوع نمای سینمایی است که سوژه را از فاصله‌ای دور به تصویر می‌کشد. در این نما، علاوه بر سوژه، شخصیت‌ها و بخشی از محیط اطراف سوژه نیز قابل مشاهده است. این مدل از نما به ما دید کلی از موضوع می‌دهد و مکان سوژه در آن فضا را نشان می‌دهد. در واقع، نمای دور بیشتر از نمای نزدیک و متوسط، درباره رابطه سوژه با محیط اطلاعات می‌دهد. جالب است بدانید که این نما غالباً در شروع سکانس‌ها، به خصوص سکانس آغازین فیلم استفاده می‌شود و همچنین به عنوان آخرین نمای فیلم بسیار کاربرد دارد.

کلوز شات

گاهی اگر به برخی از سکانس‌ها دقت کنید، جمعیتی زیاد از آدم‌ها در مترو یا خیابان از ناحیه سینه به بالا به نمایش گذاشته می‌شوند. آهسته آهسته سیل جمعیت رو به دوربین حرکت می‌کند و کم کم از کادر خارج می‌شود. به این مدل از فیلمبرداری کلوز شات گفته می‌شود.

اکستریم لانگ شات

در این پلان، فیلمبردار از فاصله‌ای بسیار دور از انسان یا گروهی از انسان‌ها، یک شهر، روستا، کارخانه و غیره تصویربرداری می‌کند. در اکستریم لانگ شات، تاثیر فرد یا افراد بسیار کم است و بیشتر محیط و عوامل موجود در آن بر مخاطب تاثیر می‌گذارد. این نما معمولا برای نشان دادن منطقه‌ای وسیع، جمعیت زیاد یا تنهایی یک فرد در یک منطقه بزرگ استفاده می‌شود.

منظور از سکانس چیست؟

در واقع سکانس به مجموع چند صحنه واحد از یک فیلمنامه گفته می‌شود که در موضوعی مشترک هستند. اگر بخواهیم دقیق‌تر شویم باید بگوییم که سکانس از تعداد مشخصی پلان و صحنه به وجود می‌آید. هدف سکانس این است که یک روایت را با کمک پلان‌ها و نماها آغاز کند و در مرحله‌ای به اتمام برساند. بنابراین سکانس را می‌توان به مانند یک محتوا دانست که یک مقدمه و در نهایت یک نتیجه گیری دارد.

حال شاید این سوال برای شما مطرح شود که اگر سکانس خود از مجموعه‌ پلان‌ها و صحنه‌ها تولید می‌شود، پس سکانس چه تفاوتی با پلان دارد؟

تفاوت سکانس و پلان

باتوجه به توضیحاتی که تا به اینجا ارائه دادیم، درمورد تفاوت سکانس و پلان می‌توان به این نتیجه بسیار مهم رسید که پلان را هیچ وقت نمی‌توانیم به تنهایی بیان کنیم. در واقع به معنای بهتر، پلان جزئی از کل بزرگ‌تر است. بنابراین یک صحنه یا سکانس از مجموعه‌ای پلان تشکیل شده که ارتباط بسیار نزدیکی باهم دارند. به بیان بهتر، سکانس همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم یک کل است که از پلان‌های جزئی تشکیل شده است. بگذارید مثالی بزنیم تا بهتر متوجه این موضوع بشوید.

سکانس را به مانند یک فصل از کتاب درنظر بگیرید. هر فصل از کتاب از مجموعه‌ای از پارگراف‌ها تشکیل شده است که به آن فصل معنایی مشخص می‌‌دهد. در واقع هر یک از این پاراگراف‌ها به مانند یک پلان است که آغاز، میانه و پایانی مشخص دارد. حالا بهتر است تا این موضوع را با مثالی سینمایی بهتر متوجه شویم:

• مثال سینمایی: سکانس دوئل
• پلان دورنمای خیابان
• پلان دو تیرانداز که روبروی هم قرار گرفته‌اند
• پلان از پشت و کمر به بالای تیرانداز
• پلان تیراندازی(پایان سکانس)

معمولا یک فیلم چه تعداد سکانس دارد؟

به شکل متوسط، فیلم‌های هالیوودی از 23 تا 24 سکانس تشکیل شده‌اند؛ اما در سینمای اروپا یا آلمان، سکانس‌های کمتری وجود دارد. در سینمای اروپا می‌توان به طور کلی گفت که هر فیلم 11 تا 18 سکانس را در دل خود جای داده است.

نگاهی به جزئیات بیشتر سینمایی

تا به الان تلاش کردیم تا اطلاعات خوبی درمورد تفاوت سکانس و پلان به شما عزیزان بدهیم؛ اما در دنیای سینما این امکان دارد که با اصطلاحات دیگری برخورد کنید که به این دو کلمه نزدیک هستند. برخی از اصطلاحاتی که در ادامه توضیح خواهیم داد بدون شک به گوشتان خورده و برخی از آن‌ها را هم ممکن است که برای باور اول مشاهده کنید.

منظور از برش(Cut) چیست؟

هنگامی‌که تدوین‌گر در بررسی نهایی، دو نما را به یکدیگر می‌چسباند به چنین فرآیندی کات یا برش کردن گفته می‌شود.

منظور از روبش( Wipe) چیست؟

در این روش، نمای بعدی گویی نمای پیشین را پس می‌زند! در واقع در تدوین و فیلمبرداری، خروجی نهایی اینگونه به نظر می‌رسد که یک نمای جدید به مرور نماهای قبلی را به بیرون می‌راند یا آن‌ها پاک می‌کند.

چه زمانی از تکنیک فید استفاده می‌شود؟

هنگامی که انتقالی میان دو سکانس رخ می‌دهد، به گونه‌ای از تکنیک Fade استفاده شده است. هنگامی که تصویری به مرور زمان محو و محوتر می‌شود، از تکنیک Fade Out کارگردان و تدوینگر بهره جسته‌اند. اگر یک تصویر به مرور ظاهر می‌شود، یعنی در چنین جایی از تکنیک Fade In استفاده شده است. بنابراین به طور کلی می‌توان گفت که فید به معنای پرش زمانی اتفاق افتاده است.

منظور از آیریس در سینما چیست؟

آیریس لغتی است که شاید بسیاری از مخاطبین سینما آن را پیش‌تر نشنیده باشند. منظور از آیریس هنگامی است که تصویر به تقلید از باز و بسته شدن عدسی دوربین به شکلی کاملا کند باز و بسته می‌شود.

جمع بندی

اصطلاحات سینما برخلاف چیزی که عده‌ای از افراد تصور می‌کنند با پیچیدگی‌های بسیاری همراه است. در این بلاگ پست از مجله مستر دیالوگ تلاش کردیم تا با زبانی ساده و به دور از پیچش‌های بیهوده، تفاوت سکانس و پلان و اهمیت این دو در تهیه فیلم را شرح دهیم. خوشحال می‌شویم تا اگر سوالی یا ابهامی در ارتباط با تفاوت‌های سکانس و پلان دارید در بخش کامنت‌ها برای ما بنویسید.