معرفی و نقد سریال معاویه؛ روایت تاریخ یا تحریف آن؟

سریال معاویه جزو آن دسته از آثار سینمایی است که در 90 روز گذشته در ایران و جهان سروصدای زیادی به پا کرده است. اگر سری به آمار وب سایت‌هایی همچون گوگل ترند بزنید متوجه خواهید شد که میزان سرچ درمورد این سریال و تحریفات تاریخی آن چقدر است. با این حال شاید برایتان این سوال ایجاد شده باشد که چرا اینقدر این سریال حاشیه ایجاد کرده است؟ سریال معاویه مگر چه چیزی دارد که تا این اندازه  نظر همه را به خود جلب کرده است؟ در این بلاگ پست از مجله سینمایی مستر دیالوگ قصد داریم تا به نقد و بررسی سریال معاویه بپردازیم.

معرفی سریال معاویه؛ داستان، نقد و حواشی کامل

• کارگردان: احمد مدحت
• فیلمنامه: محمد الیاسری، خالد صلاح و بشار عباس
• تاریخ انتشار: ماه رمضان 2025
• بازیگران: لُجَین اسماعیل، ایاد نصار، ایمن زیدان، سامر المصری و…
• تعداد قسمت‌ها: 30 قسمت
• مدت زمان هر قسمت: 45 دقیقه
• شبکه پخش کننده: ام بی سی
• بودجه تولید: 100 میلیون دلار

سریال معاویه یکی از عظیم‌ترین تولیدات نمایشی تاریخ تلویزیون عرب زبانان به شمار می‌رود؛ شاید تصور کنید که در این توصیف اغراق می‌کنیم اما نه این دقیقا توصیفی است که مخاطبین سینما و منتقدین از این سریال دارند. سریال معاویه 2025 در ژانر درام تاریخی که در قالب ۳۰ قسمت توسط پادشاهی عربستان ساخته شده و پخش آن همزمان با سریال های ماه رمضان 1404 آغاز شد.

این مجموعه تاریخی، زندگی معاویه بن ابی‌سفیان، نخستین خلیفه اموی و یکی از چهره‌های تأثیرگذار صدر اسلام را روایت می‌کند؛ شخصیتی که نقش کلیدی در شکل‌گیری خلافت اموی و استقرار آن در دمشق داشت. تصویربرداری این سریال از سال ۲۰۲۲ کلید خورد و با بودجه‌ای در حدود ۱۰۰ میلیون دلار، رکورد پرهزینه‌ترین سریال درام تاریخ تلویزیون عرب را به نام خود ثبت کرد! فیلمنامه این اثر توسط محمد الیاسری، خالد صلاح و بشار عباس نوشته شده و احمد مدحت نیز وظیفه کارگردانی را بر عهده داشته است.

سریال معاویه پس از سه سال توقیف و کنار گذاشته شدن سرانجام در سال 2025 میلادی توسط شبکه ام‌بی‌سی منتشر شد. سریالی که از همان ابتدا با مخالفت‌های جدی در ایران، عراق و برخی دیگر از کشورهای شیعه نشین روبرو شد. با این حال شاید این سوال برایتان ایجاد شده باشد که علت این مخالفت چیست؟ چه چیزی در این اثر وجود دارد که تا این اندازه حساسیت برانگیز محسوب می‌شود؟ به این سوالات در ادامه پاسخ می‌دهیم.

ژانر سریال معاویه چیست؟

همانطور که از نام سریال معاویه پیداست، با یک اثر درام و تاریخی روبرو هستیم. اگرچه تمام روایت‌های داخل سریال از نظر تاریخی دقیق و درست نیستند؛ اما این سریال را در زمره آثار تاریخی می‌توان قرار داد. اگر به فیلم های تاریخی و سریال‌هایی با این سبک علاقه داشته باشید، از تماشای این سریال لذت خواهید برد.

سریال معاویه کی پخش میشه؟

شاید هم‌اکنون این سوال برایتان ایجاد شده باشد که “سریال معاویه کی پخش میشه؟” در پاسخ به سوال شما باید گفت که این سریال در طی ماه رمضان به عنوان یکی از سریال های ماه رمضان پخش شد.این سریال در زمان ماه رمضان به شکل همزمان در کشورهای الجزایر، مراکش، مصر، عربستان سعودی و امارات پخش می‌شد.

دانلود سریال معاوية بدون سانسور

بدون شک اگر در حال خواندن این مطلب هستید، به این فکر افتاده‌اید که سریال معاویه 2025 را دانلود کنید. برای دانلود سریال معاوية بدون سانسور می‌توانید به اپلیکیشن های تماشای فیلم و سریال، فیلم2مدیا، یوتیوب و… سر بزنید. همچنین برخی از کانال‌های تلگرامی مانند سرمووی تمام قسمت‌های ایران سریال را بدون سانسور قرار داده‌اند.

خلاصه داستان سریال معاویه

سریال جدید معاویه روایتی درام و تاریخی از زندگی معاویه بن‌ابی‌سفیان، یکی از شخصیت‌های کلیدی صدر اسلام است. درمورد این شخصیت در کتب شیعه و اهل تسنن روایت‌های مختلفی آمده است و ما در این بلاگ تنها قصد داریم زاویه‌ای که سریال به نمایش می‌گذارد را برای شما سینما دوستان توضیح دهیم.

این مجموعه، از دوران کودکی معاویه در مکه ــ که به نقل از منابع مختلف بین ۵ تا ۱۳ سال پیش از بعثت پیامبر اکرم متولد شد ــ آغاز می‌شود و تا سال‌های پایانی زندگی‌اش در دمشق در سال ۶۰ هجری قمری ادامه می‌یابد. در طول داستان، بیننده با فراز و نشیب‌های زندگی معاویه آشنا می‌شود؛ از دوران جاهلیت و نبردهای سیاسی دوران اسلام، تا رسیدن به قدرت و تأسیس خلافت اموی   شما شاهد درگیری‌های بسیار زیادی در تاریخ عربستان خواهید بود.

در این سریال نقش پدر معاویه یعنی ابوسفیان و مادرش هند بنت عتبه نیز در مسیر زندگی سیاسی و خانوادگی او به‌خوبی روایت می‌شود. این سریال کوشیده با تلفیق روایت‌های تاریخی و درام‌نویسی معاصر، تصویری تأثیرگذار از یکی از جنجالی‌ترین چهره‌های تاریخ اسلام به مخاطب ارائه دهد.

بازیگران سریال معاویه

حال که به شکل اجمالی درمورد خلاصه داستان سریال معاویه صحبت کردیم، وقت آن رسیده تا نگاهی دقیق به بازیگران این سریال بیندازیم و در ادامه بررسی کنیم که نظر کارگردان این سریال درمورد سختی‌ها و چالش‌های پیش آمده در مسیر چیست؟

سهیر بن عماره

در سریال «معاویه»، یکی از شخصیت‌های بحث‌برانگیزی که حضور دارد، هند بنت عتبه ــ مادر معاویه ــ است که نقش او را سهیر بن عماره، بازیگر تونسی، ایفا می‌کند. شخصیت هند در این مجموعه زنی باهوش، قدرتمند و دارای نفوذ سیاسی به تصویر کشیده شده است؛ با این حال  حضور بازیگری با چهره‌ای مدرن و گریم امروزی و جذاب در چنین نقش تاریخی، واکنش‌های زیادی در فضای مجازی و رسانه‌ای به دنبال داشته است.

سهیر بن عماره متولد ۲۷ نوامبر ۱۹۸۵ در خانواده‌ای دیپلمات در تونس است. او دوران کودکی‌اش را تا شش سالگی در پاریس گذراند و سپس به تونس بازگشت. سابقه هنری او شامل بازی در سریال‌هایی چون امپراتوری آتشین و حضور به‌عنوان بازیگر نقش اول در فیلم تحسین‌شده Tlamess است؛ فیلمی که در سال ۲۰۱۹ به جشنواره فیلم کن راه یافت. با وجود انتقادها، بازی او در نقش هند بنت عتبه، نقطه تمرکز بسیاری از تحلیل‌ها پیرامون این سریال شده است.

اسماء جلال

اسماء جلال یکی دیگر از بازیگران سریال معاویه است که در ۲۲ می ۱۹۹۵ در کشور مصر متولد شد و فعالیت هنری حرفه‌ای را در سال ۲۰۱۷ آغاز کرد. او در این مجموعه نقش همسر اول معاویه را ایفا می‌کند.

عایشه بن احمد

عایشه بن احمد، بازیگر توانمند تونسی، در تاریخ ۷ فوریه ۱۹۸۹ در شهر تونس چشم به جهان گشود. او فعالیت هنری خود را از اوایل دهه ۲۰۱۰ آغاز کرد و به‌سرعت با نقش‌آفرینی در آثار برجسته‌ای در سینما و تلویزیون تونس و مصر، به چهره‌ای شناخته‌شده در میان مصری زبانان و عرب زبانان تبدیل شد.  در کارنامه هنری او حضور در فیلم‌هایی مانند نارسیس و سلول دیده می‌شود که نقش‌آفرینی در آن‌ها مورد تحسین منتقدان قرار گرفت. برای بازی در نقش هند در فیلم «نارسیس»، موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره فیلم الحسیمه در مراکش شد؛ موفقیتی که اعتبار او را در سطح بین‌المللی نیز افزایش داد.

لُجِین اسماعیل

در لیست بازیگران سریال معاویه به مهم‌ترین نقش این سریال یعنی نقش معاویه می‌رسیم! نقش معاویه را در این سریال لجین اسماعیل بازیگر مطرح سوری بازی می‌کند. گفته می‌شود که در ابتدا قرار بود علی سلیمان بازیگر فلسطینی نقش معاویه را ایفا کند که انصراف داد. دلایل انصراف او در خبرگزاری‌ها مشخص نشده است.

لُجَین اسماعیل بازیگر سوری‌تبار، در تاریخ ۱۰ آوریل ۱۹۸۷ در کشور بلغارستان متولد شده است. او با وجود تولد در خارج از سوریه، فعالیت حرفه‌ای خود را در دنیای بازیگری در جهان عرب آغاز کرده و به‌مرور در میان مخاطبان تلویزیون جایگاه ویژه‌ای یافته است.

از جمله آثار مطرحی که لجین در آن‌ها نقش‌آفرینی داشته می‌توان به سریال‌های قرمز، حسرت و مصاحبه با آقای آدم اشاره کرد. او همچنین در مجموعه تلویزیونی حبیب، که محصول مشترک ایران و سوریه درباره مدافعان حرم و مقابله با داعش است، حضور چشمگیری داشته و توانسته توجه مخاطبان دو کشور را به خود جلب کند.

دلایل محبوبیت و جنجال سریال معاویه در ایران

باتوجه به توضیحاتی که دادیم شاید برایتان این سوال ایجاد شده باشد که چرا سریال معاویه در میان مخاطبین سینمای ایران علی الخصوص جوانان، بسیار دیده شده است؟ شاید در پاسخ به این سوال بگویید که ایرانیان مقداری پیوند مشترک با تاریخ عرب احساس می‌کنند؛ اما ما تصور می‌کنیم که علت این موضوع به چنین چیزی محدود نمی‌شود. به همین جهت بگذارید تا باهم دلایل محبوبیت و جنجال سریال معاویه را بررسی کنیم.

۱. خلأ تولید محتوای مناسب در رسانه ملی

یکی از عوامل اصلی توجه بالای مخاطبان ایرانی به سریال «معاویه»، ضعف و غفلت سال‌های اخیر صدا و سیمای ایران در بهره‌برداری از فرصت طلایی ماه رمضان است. سال‌هایی نه‌چندان دور، سریال های دهه 70 و 80 مانند میوه ممنوعه، متهم گریخت، بزنگاه و او یک فرشته بود چنان محبوبیتی داشتند که زمان پخش آن‌ها، خیابان‌ها خلوت می‌شد و خانواده‌ها در کنار سفره افطار مشتاقانه منتظر پخش سریال بودند! 

با این حال با افول کیفیت و کم‌توجهی به تولیدات معنادار یا طنزهای تأثیرگذار، فضای تلویزیون ایران خالی ماند و کشورهای همسایه مانند عربستان، این میدان را پر کردند. سریال معاویه و همچنین آثار مشابه همچون سریال حشاشین، دقیقاً از همین فرصت استفاده کرده و توانستند در خلأ محتوایی رسانه‌های داخلی، مخاطب مسلمان و کنجکاو را جذب کنند. در حال حاضر در یک کلام می‌توان گفت که کشورهای همسایه و حتی کشورهای دورتر مانند ژاپن به تاریخ ما با تولید آثاری همچون حشاشین، انیمه آرش کمانگیر و… بیشتر از اهالی سینمای ایران اهمیت می‌دهند.

۲. ممنوعیت؛ عامل افزایش کنجکاوی

تقریبا همه ما عادت کرده‌ایم که تا سریال، فیلم یا بازی ویدئویی با تصویر و شناخت ما از ایران و ایرانی همخوانی ندارد، به سرعت در ایران ممنوع می‌شود! در کنار لیست بلند بالای آثار ممنوعه در ایران بایستی، نام سریال معاویه را نیز قرار دهید. بلافاصله پس از آغاز پخش سریال، کمیسیون ارتباطات عراق خبر از ممنوعیت رسمی پخش آن داد و اندکی بعد، در ایران نیز انتشار دوبله و زیرنویس آن ممنوع اعلام شد. اما این محدودیت‌ها نه‌تنها مانع دیده شدن سریال نشد، بلکه به نوعی به تبلیغ غیرمستقیم آن دامن زد.

در دنیای امروز که دسترسی به محتوا از طریق اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به راحتی امکان‌پذیر است، ممنوعیت‌های رسمی بیش از آنکه مانع باشند، به انگیزه‌ای برای پیگیری محتوا تبدیل می‌شوند. بسیاری از کاربران که حتی اطلاعی از وجود این سریال نداشتند، به واسطه همین ممنوعیت‌ها کنجکاو شده و آن را دنبال کردند. در واقع، فشار رسانه‌ای و واکنش‌های محدودکننده، به افزایش دامنه مخاطبان این اثر انجامید.

۳. جذابیت ژانر تاریخی در میان مخاطبان

ژانر تاریخی همواره در میان مخاطبان ایرانی از محبوبیت بالایی برخوردار بوده است. از سریال‌هایی چون مختارنامه و امام علی (ع) گرفته تا آثاری نظیر ولایت عشق، یوسف پیامبر و سربداران، همگی نشان داده‌اند که بازنمایی شخصیت‌های تاریخی و وقایع صدر اسلام یا دوران کهن ایران، ظرفیت بالایی برای جذب مخاطب دارد.

۴. فقدان نگاه آینده‌نگر در تولیدات داخلی

با گذشت چندین دهه از انقلاب 57، به‌جز داوود میرباقری که با آثار بزرگی چون امام علی (ع) و مختارنامه نقش مؤثری در تولیدات تاریخی-اسلامی ایفا کرده، دیگر کارگردانان یا انگیزه‌ای برای ورود به این حوزه ندارند یا امکانات لازم برای تولید آثار فاخر تاریخی در اختیارشان قرار نگرفته است. این در حالی است که میرباقری سال‌هاست درگیر ساخت سریال سلمان فارسی است؛ پروژه‌ای که طبق برنامه‌ریزی قرار است در سال‌های ۱۴۰۴ یا ۱۴۰۵ به پخش برسد. در طول این سال‌ها، فرصت‌های زیادی برای تولید آثار تاریخی براساس شخصیت‌های کهن پارسی، اسلامی و… وجود داشته که مورد غفلت واقع شده است.

اگر به آثار تاریخی علاقمند هستید، بیشتر بخوانید: معرفی انیمه امپراطوری؛ اکشن تاریخی و حیرت انگیز

نقد سریال معاویه

در بخش پایانی از بررسی سریال معاویه، به نقد این سریال می‌پردازیم. ظرایفی در نحوه روایت این سریال وجود دارد که بایستی به آن‌ها توجه کنیم.

صحنه پردازی سریال

در نقد سریال معاویه از منظر ساختار هنری و فضاسازی، می‌توان گفت که این مجموعه بیش از آن‌که بر روایت منسجم و شخصیت‌پردازی عمیق تکیه کند، تمرکز خود را بر نمایش صحنه‌های معنادار و استراتژیک گذاشته است. سریال با انتخاب لحظات خاص تاریخی، تلاش دارد مفاهیم مورد نظر خود را به بیننده منتقل کند، اما این هدف با روایتی غیرپیوسته و پراکنده همراه شده که انسجام کلی داستان را تحت تأثیر قرار داده است. از طرفی دیگر نبایستی از یاد برد علی رغم این‌که تلاش شده تا سریال صحنه پردازی‌های خیلی  خوبی داشته باشد باتوجه به بودجه سریال با ضعفی در به تصویر کشیدن صحنه‌های اکشن روبرو هستیم.

روایت و داستان سریال معاویه

داستان شاید تمام آن چیزی است که حواشی بسیار زیادی در ایران و برخی دیگر از کشورهای عربی مثل عراق ایجاد کرد. با بررسی سریال معاویه به نظر می‌رسد تیم نویسندگی، وقایع تاریخی را نه برای روایت داستانی منسجم، بلکه به‌عنوان بستری برای انتقال پیام‌های خاص برگزیده‌اند. در نتیجه، مخاطب با مجموعه‌ای از صحنه‌های پرمعنا مواجه می‌شود، اما ارتباط منطقی بین آن‌ها برقرار نیست و یک سلسله روایت داستانی روشنی وجود ندارد تا بتواند ذهن تماشاگر را درگیر کند.

شخصیت پردازی سریال

در بخش شخصیت‌پردازی، سریال معاویه نیز با ضعف‌های مشهودی روبه‌رو هستیم که تأثیر منفی بر انسجام روایی و جدیت تاریخی اثر گذاشته است. در حالی که انتظار می‌رفت شخصیت اصلی یعنی معاویه بن ابی‌سفیان محور اصلی روایت باشد، بسیاری از سکانس‌ها صرف معرفی شخصیت‌هایی می‌شود که ارتباط مستقیمی با زندگی یا تحولات شخصی و سیاسی او ندارند. این پراکندگی معرفی شخصیت‌های مختلف و کمتر کارآمد در داستان سریال، باعث می‌شود تماشاگر از مسیر اصلی داستان فاصله بگیرد و درگیر خطوط روایی فرعی و کم‌اهمیت شود.

نکته دیگری که در نقد سریال معاویه اهمیت دارد تا به آن اشاره کوتاهی داشته باشیم این است که نحوه نمایش خود شخصیت معاویه با ضعف‌هایی روبرو است. در قسمت‌هایی مانند اپیزودهای ۹ و ۱۰، پرداخت این کاراکتر به‌جای تکیه بر عمق روانی یا سیاست‌ورزی تاریخی، به فضایی شبه‌رمانتیک و ملودرام شبیه به فیلم های ترکی متمایل می‌شود. تصویرسازی از معاویه به‌عنوان فرمانروایی که مدام میان روابط احساسی و جنسی مختلف در رفت‌وآمد است، نه تنها با هویت تاریخی او همخوانی ندارد، بلکه جدیت و وزن سیاسی سریال را به سطح روایت‌های سطحی عاشقانه تنزل می‌دهد.

به عنوان مثال عمق این فاجعه در روایت شخصیت معاویه را در ازدواج‌های مکرر او با بهانه‌هایی چون مرگ همسران یا مسائل سیاسی مشاهده کرد. در یکی از سکانس‌های اخیر، آشنایی او با یک کنیز و پرداختن به آوازخوانی و خاطره‌گویی، فضایی به‌شدت غیرواقعی و دور از انتظار برای یک سریال تاریخی به‌وجود آورده که نه‌تنها تماشاگر را سردرگم می‌کند، بلکه پرسش‌هایی درباره هدف‌گذاری محتوایی سریال مطرح می‌سازد.

ریتم سریال؛ جذاب یا کند؟

یکی از رویکردهای اصلی سازندگان سریال معاویه برای جذب مخاطب، افزایش ریتم روایت و پرهیز از سکانس‌های طولانی و ایستاست. در این راستا، از لوکیشن‌های متنوع و خرده‌روایت‌های متعدد استفاده شده تا تنوع بصری و محتوایی ایجاد شود و حس یکنواختی به بیننده منتقل نشود. با این حال، این استراتژی اگرچه در ابتدا جذاب به نظر می‌رسد؛ با این حال هرچقدر سریال جلوتر می‌رود، بیشتر احساس خواهید کرد که نمی‌توانید با عمق و پیچیدگی شخصیت‌ها همراه شوید. بنابراین این تند بودن ریتم و کوتاه بودن سکانس‌ها در سریال معاویه مانند تیغی دو لبه عمل کرده و پیامدهای مثبت و منفی را به همراه داشته است.

ادامه سریال گم است!

یکی از نقدهای اساسی وارد بر سریال معاویه 2025 آن است که به‌جای خلق تعلیق از دل داستان‌پردازی و شخصیت‌سازی دراماتیک، بیشتر به تعلیق تاریخی متکی شده است. به عبارت دیگر، بیننده نه به‌واسطه روایت اثر، بلکه به خاطر آشنایی قبلی‌اش با تاریخ اسلام و شخصیت‌های کلیدی آن، ادامه سریال را پیگیری می‌کند.

در یک روایت استاندارد برای تولید سریال، مخاطب باید کنجکاو باشد که مثلاً فلان رویداد به چه سرانجامی خواهد رسید، یا سرنوشت یک شخصیت به کجا می‌انجامد. اما در نقد سریال معاویه باید گفت که این انتظار و پیگیری، نه از دل روایت سریال، بلکه از دانسته‌های قبلی مخاطب درباره تقابل‌های معروفی چون رویارویی معاویه با امیرالمؤمنین یا مالک اشتر در جنگ‌ها ناشی می‌شود.  بنابراین اگر به تاریخ اسلام علاقمند هستید و تصور می‌کنید که شاهد یک روایت منسجم از سلسله رویدادهای تاریخی خواهید بود، باید بگوییم که الکی دل خودتان را صابون نزنید!

جمع بندی

در جمع‌بندی بایستی اشاره کرد که سریال معاویه نشان می‌دهد که استفاده صرف از وقایع تاریخی بدون پیوند قوی جزئیات و اتفاقات تاریخی، نمی‌تواند به‌تنهایی ضامن جذب مخاطب باشد. مخاطب امروزی از یک اثر تاریخی، نه‌تنها بازنمایی وقایع را انتظار دارد، بلکه می‌خواهد آن‌ها را از زاویه‌ای جدید، داستان‌پردازانه و با تعلیق و کشش تازه تجربه کند؛ چیزی که این سریال در ارائه آن موفق عمل نکرده است.

با این حال اگر از تماشای سریال های تاریخی لذت می‌برید یا دوست دارید که آخر هفته خودتان را با اثری تاریخی پر کنید، پیشنهاد می‌کنیم که به تماشای حداقل 1الی 2 قسمت از این سریال بنشینید و سپس تصمیم بگیرید که باتوجه به نقدی که خواندید و چیزی که تماشا کردید، آیا ادامه دادن این سریال ارزش دارد یا نه؟ همچنین اگر به تماشای این سریال نشسته‌اید، خوشحال می‌شویم تا در بخش نظرات دیدگاه‌های خودتان را برای ما بنویسید.