همه چیز درمورد سبک رئالیسم

سبک رئالیسم و واقع گرایانه در سینما، یکی از ژانرهای برجسته و مهم است. علیرغم اینکه بسیاری از تماشاگران به دنبال تجربه حال و هوای بهتر در فیلم‌ها هستند، اما سبک واقع‌گرایی و مفاهیم واقع‌گرایانه، سر ناسازگاری و جنگ با راحت طلبی در سینما دارد. به بیان بهتر می‌توان گفت که آثار واقع گرایانه تلاش می‌کنند تا چهره تلخ زندگی را به مخاطب از زوایای دیگری نشان دهند. طرفداران سبک رئالیسم باور دارند که هرچقدر یک اثر سینمایی به واقعیت و دنیای روزمره ما نزدیک‌تر باشد، ملموس‌تر خواهد بود. حال سوال این است که دقیقا منظور از سبک واقع‌گرایی چیست؟ در این سبک چه آثار معروفی تولید شده‌اند؟ در ادامه با مجله مستر دیالوگ ما همراه باشید تا به بررسی دقیق‌تر سبک رئالیسم بپردازیم.

رئالیسم چیست؟

رئالیسم یک سبک هنری است که در آن هنرمندان سعی می‌کنند تا واقعیت را به طور دقیق و بدون تحریف در برابر چشمان مخاطب به تصویر بکشند. در واقع استفاده فراگیر از سبک رئالیسم درست به زمانی بر می‌گردد که انسان‌ها به این موضوع پی بردند که جهان و واقعیت مجموعه‌ای از علت‌ها و معلول‌ها است. به زبان ساده‌تر انسان‌ها به این حقیقت پی برده بودند که اعمال و افکار انسان از مجموعه‌ای علل الهی نشات نگرفته است بلکه اگر دقیق‌تر شویم متوجه خواهیم شد که در پشت هر عمل و فکر انسانی، علل واقعی نهفته است.

از رئالیسم در کجا استفاده می‌شود؟

از سبک واقع گرایانه به شکل‌های مختلفی در هنرهای گوناگون استفاده می‌شود. هنرمندان در زیر شاخه‌های تصویری، ادبیات، نمایش و… از دیدگاه رئالیسم بهره می‌گیرند تا  واقعیت را به شکل متفاوتی به مخاطب خود نشان دهند. البته لازم به ذکر است که در سبک رئالیسم، واقعیت دستخوش تغییرات نمی‌شود و رنگ و لعابی جدید نمی‌گیرد بلکه زندگی روزمره بدون هیچ کم و کاستی به شکلی کاملا آشکارا در برابر چشمان و گوش‌های مخاطبین به تصویر کشیده می‌شود.

رئالیسم از کجا می‌آید؟

ریشه‌های سبک واقع گرایی به کشور فرانسه باز می‌گردد. رئالیسم تا اواخر قرن ۱۹ میلادی به عنوان سبکی بی‌بدیل در قلمرو هنر فرمانروایی می‌کرد. درست در اواخر قرن ۱۹ میلادی، سبک واقع گرایانه پای خود را به دنیای عکاسی باز کرد. در آن زمان عکاسی تبدیل به منبعی بسیار مناسب برای به تصویر کشیدن واقعیات زندگی آدمی محسوب می‌شد.

رئالیسم در برابر رومانتیسم

به نظر می‌رسد که رئالیسم از گذشته تا به امروز به شکل جدی با رومانتیسم در تضاد بوده است. شاید جالب باشد بدانید که حتی نویسندگانی که در این دو حوزه متفاوت فعالیت می‌کردند، آثار یکدیگر را قبول نداشتند! بالزاک به عنوان پیشگام نویسندگان رئالیست شناخته می‌شود و شاید برای شما جالب باشد که نویسندگانی مثل گوستاو فلوبر، چارلز دیکنز، هری جیمز، لئو تولستوی، داستایفسکی و ماکسیم گورکی آثار رئالیستی نوشته‌اند.
از جمله معروف‌ترین آثار ادبی واقع گرایانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ابا گوریو
• وژنی گرانده
• آرزوهای بزرگ
• رستاخیز
• جنگ و صلح

سبک رئالیسم چه ویژگی‌هایی دارد؟

همانطور که پیش‌تر توضیح دادیم، مهم‌ترین ویژگی سبک رئالیسم، واقع گرایی بی‌حد و مرز آن است. هنرمندان تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا در نشان دادن واقعیت از جزئیات، نقش انسان، اشیا، حیوانات و… استفاده کنند. به زبان ساده‌تر رسالت آن‌ها این است که جهان و زندگی انسانی را به واقعی‌ترین شکل ممکن خود به تصویر بکشند. اما سبک رئالیسم ویژگی‌های منحصربه‌فرد دیگری نیز دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زیان شفاف
• راوی دانای کل
• صداقت
• نقد اجتماعی
• شخصیت پردازی

سبک واقع گرایی به چه موضوعاتی می‌پردازد؟

همانطور که قبلاً اشاره کردیم، رئالیسم بیشتر به جوانب زندگی روزمره انسان‌ها می‌پردازد. در این سبک هنری، موضوعات واقع‌گرایانه مانند صحنه‌هایی از زندگی روستاییان و کارگران، زندگی در خیابان‌های شهر، کافه‌ها و سرگرمی‌های مرسوم زندگی شهری و غیره مورد توجه قرار می‌گیرد. در هرصورت می‌توان گفت که هنرمندان سبک رئالیسم به طور کلی به موضوعات زیر می‌پردازند:

• زندگی
• ظواهر
• مشکلات زندگی روزمره
• آداب و رسوم طبقات متوسط
• سبک زندگی مردم در آن دوره
• جزئیات معمولی و طبیعی

سبک رئالیسم در سینما

در سینما، عموما رئالیسم به فیلم‌هایی اطلاق می‌شود که با توجه به شرایط اجتماعی، تاریخی و فرهنگی، زندگی روزمره و مشکلات انسان ها را به صورت صادقانه و بدون زیباسازی یا دراماتیزاسیون بیش از حد بیان می‌کنند. فیلم واقع گرایانه در کمال تعجب و شگفتی یکی از مهم‌ترین ژانرهای سینمایی محسوب می‌شود. شاید تعجب کنید و با خودتان بگویید که چطور می‌شود فردی از تماشای واقعیت زندگی در سینما لذت ببرد؟
در پاسخ به این سوال بایستی گفت که نیازی نیست که همواره شما از تماشای چیزی به طور کامل لذت ببرید. به بیان دیگر یکی از نقدهایی که به سینمای هالیوود و بلاک باستری می‌شود این است که مخاطب هیجانی را تجربه می‌کند که او را معتاد به صحنه‌های شلوغ و غیرواقع گرایانه می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که سینمای رئالیسم به نوعی پیوند دوباره و ارتباط دقیق‌تر انسان با زندگی روزمره است.

پیشگامان رئالیسم در سینما

در ادامه به تعدادی از بزرگان و هنرمندان مشهور سبک رئالیسم در سینما نگاهی می‌اندازیم.

شیستروم و سبک واقع گرایانه

ویکتور شیستروم، فیلمساز سوئدی، ممکن است یکی از پیشگامان رئالیسم در سینما باشد. نکته قابل توجهی که درمورد شیستروم وجود دارد این است که او درست قبل از ورود به استودیو (استون اسکابیو)، دونات فروش بوده است! سینمای شیستروم در ابتدا بیشتر ناتورالیستی بود تا رئالیستی. فیلم “اینگر برگهولم” یکی از اولین آثار ناتورالیستی مشهور شیستروم است. برای شیستروم، رئالیسم به معنای ثبت لحظه‌ای از واقعیت جامعه و افزودن داستان و درون مایه درام به آن است. اما باید گفت که معنای رئالیسم در مکتب نظری شیستروم پس از او با تغییرات بزرگی مواجه شد.

مک سنت و رئالیسم سینمایی

مک سنت را می‌توان نخستین فردی دانست که رئالیسم سینمایی را با ژانر کمدی ترکیب کرد. در کمدی واقع گرایانه‌ی آمریکایی، تلاش می‌شد تا جدال میان شخصیت اصلی با فضای واقعی که او در آن زیست می‌کند به مخاطب نشان داده شود. عده‌ای ترکیب رئالیسم با کمدی را همان ژانر کمدی سیاه امروزی می‌دانند. اما به درستی نمی‌توان گفت که دقیقا چه تفاوت ظریفی میان کمدی سیاه و مکتب مک سنت وجود دارد.

اگر علاقمند هستید تا با ژانر کمدی سیاه بیشتر آشنا شوید می‌توانید به بلاگ پست کمدی سیاه چیست از مجله مستر دیالوگ مراجعه کنید.

گریفیث و رئالیسم در سینما

دیوید وارک گریفیث، که برخی او را پدر و یکی از پیشگامان تدوین می‌دانند، نیز واقع‌گرا بود. اگرچه به دلیل اختلافات بین فیلمسازان، برخی از منتقدان نیز معنای واقع‌گرایی را به تروفو یا فلاهرتی نسبت می‌دهند. واقع‌گرایی در آثار گریفیث معنای غنایی و تاریخی دارد. گریفیث عقیده جالبی داشت که هرچقدر هم در بیان واقع‌گرایی عالی عمل کند، باز هم در نشان دادن حقیقت به مخاطب از جهاتی دروغ گفته است! دلیل این موضوع را داستان سرایی در سینما می‌دانست. به بیان ساده‌تر گریفیث عقیده داشت که ما هرچقدر هم تلاش کنیم واقع‌گرا باشیم، از جهت آن‌که نقش راوی را در هنر برگزیدیم، شاید دست به دروغ گویی بزنیم. بنابراین او واقع گرایی را برابر با به تصویر کشیدن حقیقیت مطلق نمی‌دانست!

سوالات متداول

موضوع سبک رئالیسم چیست؟

سبک رئالیسم در سینما تلاش می‌کند تا واقعیت‌ها و زشتی‌های زندگی روزمره را بدون هیچ رنگ و لعابی در برابر چشمان مخاطب به تصویر بکشد.

سبک رئالیسم چه زمانی به وجود آمد؟

سبک رئالیسم در تضادی آشکار با رومانتیسم در اوایل قرن نوزدهم میلادی در کشور فرانسه به وجود آمد. البته در آن زمان، کشور آلمان نیز از جمله کشورهای اروپایی بود که بر زندگی عادی انسانی به عنوان یک موضوع هنری تاکید ویژه داشت.

جمع بندی

رئالیسم در سینما امروزه نقش پررنگ و بی‌بدیلی پیدا کرده است. سالانه در سرتاسر جهان از جمله کشور خودمان، فیلم و سریال‌های بسیار زیادی با کمک سبک رئالیسم تولید می‌شوند. به همین جهت در این بلاگ پست از مجله مستر دیالوگ تلاش کردیم تا نگاهی کامل به سبک رئالیسم در سینما داشته باشیم.
خوشحال می‌شویم تا در بخش کامنت‌ها برای ما بنویسید که نظر و دیدگاه شما درمورد آثار سینمایی رئالیسم چیست؟